6128. “VĂN HÓA CON BUÔN”

“VĂN HÓA CON BUÔN”

PNTB

Từ điển Tiếng Việt định nghĩa: “(d) Con buôn là kẻ làm nghề buôn bán, hàm ý coi khinh (thủ đoạn con buôn)”.

Ông bạn mình kể: gần đây thấy trên mạng có quảng cáo một cái “máy ép trái cây” bằng tay. Nom clip quảng cáo thấy đủ loại trái cây đưa vào máy, chỉ thao tác từ 3 đến 5 giây là cho ra nước hết, rất ‘ngon lành’. Kèm theo là những lời có cánh: “sẽ hoàn tiền 100% nếu sự thật không như quảng cáo”, giá cũ 399.000đ, nay hạ giá còn 199.000đ… Thế là chả hiểu ma xui quỷ khiến thế nào, ông ‘bấm’ đơn  hàng: “mua” 2 cái liền, tính tiện tay để làm quà cho bạn bè một cái.

Vài hôm sau, đơn hàng chuyển đến tận nhà. Nhìn hình dáng bên ngoài đúng là 100% như hình ảo trên mạng. Người ship hàng về rồi, ông mang cái “máy ép trái cây” đánh rửa sạch sẽ rồi cắt thử một quả lê bỏ vào để ép. Bụng nghĩ, chả cần 5 giây, cứ 50 giây nó ra nước hết như quảng cáo cũng là tuyệt cú mèo rồi.

Thế nhưng nghiến răng nghiến lợi để ép mà những miếng lê có nguồn gốc từ Pháp, trồng trên Cao nguyên Bắc Hà, rất mềm mại, vẫn cứ trơ thổ địa, không chịu ra nước. Thậm chí lúc ép xuống thì phải dùng hết sức bình sinh, lúc kéo lên những miếng trái cây lại bật ngược trở lại tuột ra ngoài… Loay hoay làm đi làm lại, mồ hôi mồ kê toát ra nhiều hơn số nước hoa quả thu được sau khi ép. Thế là bỏ máy ra, lau mồ hôi, bổ quả khác, xắt mỏng đưa lên miệng, nhai trực tiếp bằng hàm răng giả lại thấy dễ chịu hơn dùng máy…

Nhiều kẻ bán hàng trên mạng dùng đủ mánh khóe để lừa khách hàng, không cần nghĩ đến làm ăn lâu dài hay giữ “thương hiệu”, mà họ tính, chỉ cần lừa được mỗi người 01 lần là đã có lời. Đó là lối làm ăn chộp giật.

Kể câu chuyện trên để minh chứng cho khái niệm CON BUÔN. Trong một xã hội mới hình thành CƠ CHẾ THỊ TRƯỜNG, nên đa số những người làm nghề buôn bán cũng vì thế chưa vượt lên khỏi “văn hóa con buôn” vốn đã hình thành từ thời Phong kiến.

Khi là CON BUÔN thì người ta chưa có quan niệm “cạnh tranh lành mạnh” theo quy luật thị trường, mà suốt ngày chỉ nghĩ ra những mẹo vặt, những thủ đoạn tìm cách lừa dối khách hàng để kiếm lời. Lời lãi của con buôn chủ yếu thu được từ dối trá, từ những thủ đoạn “bịt mắt” khách hàng. Những đặc trưng đó tôi xin đặt tên là VĂN HÓA CON BUÔN.

Sau đây xin điểm qua một số ví dụ về ‘văn hóa con buôn’ mà chúng ta thường chứng kiến. Đó là những cửa hàng bán đồ ăn, dùng nguyên liệu đầu vào là thịt ôi, cá thối, rẻ như cho, rồi đem xử lí bằng hóa chất, bằng gia vị độc hại đánh lừa khách hàng. Không ít nơi chế biến thực phẩm như giò chả… cũng vô cùng mất vệ sinh và ‘độn’ vào sản phẩm những chất nguy hại cho sức khoẻ con người để có sản phẩm bắt mắt và mùi thơm giả tạo nhằm che mắt “thượng đế”. Rất nhiều quán phở, bún phục vụ ăn sáng không còn ninh xương lấy nước dùng theo kiểu truyền thống, mà họ dùng chất phụ gia thay thế “mang lại vị ngon ngọt gấp 20 lần”, nhưng rất hại cho sức khỏe con người, chỉ vì mục đích hạ giá thành đầu vào, kiếm lãi lớn: https://laodong.vn/archived/phu-gia-trong-nuoc-pho-co-the-gay-di-dang-bao-thai-715944.ldo .

Sản xuất nhỏ trong nông nghiệp nước ta đã nổi tiếng từ lâu chuyện “trồng rau hai luống”, “nuôi lợn hai chuồng”. Tất nhiên phần độc hại dành để bán ra thị trường “sống chết mặc bay, tiền thày bỏ túi”. Còn “sản xuất lớn” thì nhiều doanh nghiệp “nhập hàng Trung Quốc, dán nhãn Made in Vietnam xuất sang Mỹ” để lừa khách hàng quốc tế, điển hình như Asanzo hồi tháng 6/2019. http://kinhtedothi.vn/dan-nhan-hang-viet-vao-hang-trung-quoc-asanzo-co-lua-doi-nguoi-tieu-dung-346233.html

Rồi “Nhiều doanh nghiệp nhập hàng Trung Quốc nhưng lại gắn mác Made in Vietnam?, cũng để lừa khách hàng như bài báo dưới đây:  https://vn.sputniknews.com/business/201907167792169-6-doanh-nghiep-bi-dieu-tra-nhap-hang-trung-quoc-gan-mac-viet-nam/

Tựu trung có thể nói, trong cơ chế thị trường được áp dụng vào một môi trường xã hội mà nền văn hóa, đạo đức của con người chưa tương xứng bởi nhiều nguyên nhân, thì nhìn chung vẫn đậm chất Văn hóa con buôn.

VĂN HÓA CON BUÔN không phải chỉ phản ánh ở những người sản xuất, buôn bán mà suy rộng ra, nó phản ánh cả một nền kinh tế - xã hội của một quốc gia. Thế giới ngày nay chia ra loại “nước phát triển” và “nước đang phát triển”.

‘NƯỚC PHÁT TRIỂN’ (developed country) là nước tiên tiến, có nền kinh tế đặc trưng bởi khu vực công nghiệp và dịch vụ lớn, mức thu nhập đầu người cao. Từ đó Văn hóa cũng tiến bộ, văn minh. Ví dụ như các nước Mỹ, Nhật, Phần Lan, Đan Mạch, Anh, Đức, Na Uy, Singapore… Họ phát triển bằng nội lực, bằng nguồn lực con người với trí tuệ và văn hóa tiên tiến.

‘NƯỚC ĐANG PHÁT TRIỂN’ là các quốc gia có mức sống còn khiêm tốn, có nền tảng công nghiệp chưa phát triển và có chỉ số phát triển con người (HDI) không cao. Ở các nước này, thu nhập bình quân đầu người thường chỉ ở mức trung bình. Từ đó Văn hóa và Con người cũng còn nhiều vấn đề phải quan tâm…

Ví dụ Trung Quốc, một quốc gia từ khi “Cải cách” đã có nền kinh tế cho rằng ‘lớn thứ hai thế giới’. Tuy nhiên, gần đây người ta nhận ra nền kinh tế đó chủ yếu phát triển nhờ vào lao động giá rẻ, khai thác tận diệt tài nguyên thiên nhiên, tàn phá các nguồn lực kinh tế, gây ô nhiễm môi trường, gây hệ lụy cho cuộc sống lâu dài của nhân dân và dùng mưu mẹo để ăn cắp công nghệ của các nước tiên tiến (như ông D. Trump từng tố cáo và trừng phạt TQ)…. Đó chính là thứ VĂN HÓA CON BUÔN.

Văn hóa con buôn là thứ “ăn xổi ở thì”, chỉ thấy cái trước mắt, không nghĩ đến cái lâu dài, bền vững. Văn hóa con buôn đưa người ta đến “chủ nghĩa thành tích”, hình thức, thích những “con số đẹp”, kể cả sự bịa đặt ra chỉ số tăng trưởng giả tạo để đánh lừa đại chúng.

Tóm lại, VĂN HÓA CON BUÔN có đặc trưng giả tạo, dối trá, thường tạo ra hình thức bề ngoài để đánh lừa đối tác. Nó không chỉ đơn thuần là văn hóa trong kinh doanh mà nó là một NỀN VĂN HÓA bao trùm xã hội. Như vậy, nền Văn hóa con buôn có đặc trưng cơ bản là DỐI TRÁ. Dối trá xuyên suốt trong cuộc sống từ làm ăn kinh tế đến các quan hệ xã hội và truyền thông. Một quốc gia do Văn hóa con buôn chi phối sẽ đưa đến nhiều bi kịch. Cái giả dối lên ngôi, sự trung thực bị vùi dập. Đó là bi kịch lớn nhất của xã hội.

Những ‘quốc gia đang phát triển’ muốn phát triển bền vững, hướng đến nền văn minh của nhân loại thì phải có chiến lược khắc phục tình trạng VĂN HÓA CON BUÔN.