5961. Đoàn tàu tro xỉ
Đoàn tàu tro xỉ
Thứ sáu, 22/2/2019, 07:45
(GMT+7)
(PNTB): Hậu quả của lối làm ăn chộp giật, của tư duy trọc phú hay do những luồn kheo của "nhóm lợi ích", của "tư bản thân hữu" dẫn đến sự tàn phá đất nước chẳng những về kinh tế mà cả môi trường và xã hội. Xét cho cùng cũng là do thể chế sinh ra.
Cuối năm 2013, trên đường lái xe về quê ăn Tết
dọc duyên hải miền Trung, chúng tôi dừng uống nước tại một quầy bán dưa hấu ven
lộ. Gần đó, những mảng tường thép cùng ống khói sơn trắng - đỏ chọc thẳng lên
nền trời xanh đầy nắng gió. Đó là nhà máy nhiệt điện Vĩnh Tân 2, thuộc tổ hợp
điện lực Vĩnh Tân, đang được xây dựng.
Trong câu chuyện, người bán hàng vui mừng vì
huyện có nhà máy mới, sẽ có nhiều công nhân mua hàng của họ. Bà còn hy vọng tổ
hợp điện lực sẽ tạo ra nhiều công ăn việc làm cho dân địa phương, "như lời
các anh ở trển".
Bẵng đi một thời gian, giữa tháng 4-2015, cuộc
"tụ tập đông người" với quy mô chưa từng có đã diễn ra ở Bình Thuận.
Nguyên nhân chính bởi những bức xúc chồng chất do ô nhiễm tạo ra bởi nhà máy
nhiệt điện Vĩnh Tân 2 khiến môi trường sống của dân cư bị bức tử.
Người dân Bình Thuận
đã bức xúc không chỉ bởi những ống khói phá hỏng bầu trời, mà còn bởi một hậu
quả khác của điện lực Vĩnh Tân: phát tán bụi và các chất độc hại từ bãi tro xỉ
đang gây ô nhiễm nước ngầm, bức hại biển và nguồn lợi thủy sản - sinh kế của
họ. Chỉ chưa đầy năm năm từ ngày tổ máy nhiệt điện than đầu tiên vận hành tại
đây, số liệu của Bộ Công thương cho thấy bãi tro xỉ Vĩnh Tân đã chứa khoảng 4,5
triệu m3.
Lượng tro xỉ thải ra từ nhiệt điện Vĩnh Tân
nếu chứa trong các container 40 feet với tải trọng 30 tấn, đặt trên các toa tàu
thì phải cần đến gần 127.000 toa tàu. Đoàn tàu tro xỉ đó có chiều dài là 1.900
km, với đầu máy tại ga Sài Gòn và toa cuối ở ga Đồng Đăng. Đều đặn mỗi năm,
điện lực Vĩnh Tân tạo ra một đoàn tàu tro xỉ dài như thế.
Nhưng Việt Nam không chỉ có mỗi điện lực Vĩnh
Tân, mà còn điện lực Duyên Hải (Trà Vinh), Long Phú (Sóc Trăng), Sông Hậu (Hậu
Giang), Mông Dương (Quảng Ninh), Vũng Áng (Hà Tĩnh), Quỳnh Lập (Nghệ An), Quảng
Trạch (Quảng Bình), Hải Dương, Hải Phòng, Nam Định, Quảng Trị, Long An... và
rất nhiều nữa. Chúng cũng đang và sẽ tạo ra những "đoàn tàu" tro xỉ
khác.
Có một sự liên hệ đáng suy ngẫm về vụ "tụ
tập đông người" ở Vĩnh Tân. Năm 2015 cũng là năm mà Việt Nam chính thức
chuyển từ quốc gia xuất khẩu năng lượng sang nhập khẩu năng lượng, trong đó
chiếm tỷ trọng lớn nhất là than đá để đáp ứng cho nhu cầu ngày càng tăng cao
của các nhà máy nhiệt điện.
Lịch sử hơn 120 năm xuất khẩu than đá của Việt
Nam nay đã kết thúc để chuyển sang một trang mới. Trang mới này ngày càng
"đen" hơn. Chỉ riêng năm 2018, số liệu thống kê cho thấy Việt Nam đã
chi một số tiền kỷ lục là hơn 2 tỷ USD để nhập khẩu than đá. Thực tế thì tiêu
thụ than đá của Việt Nam đã tăng phi mã đến 350% chỉ trong vòng 10 năm qua, so
với tỷ lệ trung bình cùng giai đoạn toàn thế giới là 26%. Nhưng "cơn
nghiện" than đá của Việt Nam vẫn chưa thấy điểm dừng, nếu không muốn nói
là càng ngày nghiện càng nặng.
Các chất ô nhiễm phát thải từ nhiệt điện than
trên thế giới từ lâu đã được xác định là thủ phạm gây ra ô nhiễm không khí,
nguồn nước, đất trồng, phá hủy các hệ sinh thái, và gây ra bệnh tật cho các
cộng đồng dân cư. Không chỉ thế, nhiệt điện than còn bị chỉ đích danh là thủ
phạm chính phát thải khí nhà kính, gây ra hiện tượng ấm lên toàn cầu và biến
đổi khí hậu. Năm 2016, nguyên Chủ tịch Ngân hàng thế giới Jim Yong Kim đã có
một phát biểu chấn động: "Nếu Việt Nam tiến hành lắp đặt 40 GW nhiệt điện
than và toàn bộ khu vực thực thi các kế hoạch nhiệt điện than, tôi nghĩ cuộc
sống sẽ kết thúc. Đây sẽ là một thảm họa cho hành tinh của chúng ta".
Chính sách lấy nhiệt điện than làm trụ cột
phát triển nguồn điện của Việt Nam là rào cản thu hút đầu tư phát triển năng
lượng sạch trong suốt thời gian qua. Chỉ riêng trong địa bàn huyện Tuy Phong đã
thấy hai bức tranh đối lập. Phía Nam huyện là những cánh đồng điện gió đang
chật vật vươn lên để tạo ra những dòng điện xanh trong sự đón chào của người
dân. Phía Bắc của huyện là trung tâm điện lực Vĩnh Tân thuộc "diện bảo vệ
an ninh đặc biệt".
Hai bức tranh đối lập đó đủ để nói lên một nhu
cầu cấp thiết hiện nay ở tầm vĩ mô: Chính phủ cần ban hành một bản quy hoạch
điện lực mới, lấy năng lượng sạch làm trụ cột, đưa ra lộ trình từ bỏ hoặc hạn
chế nhiệt điện than ở mức tối thiểu. Câu hỏi quan trọng nhất là: Làm sao để nền
năng lượng quốc gia được đảm bảo an ninh an toàn, tạo ra sự thịnh vượng mà ở đó
chất lượng sống của mọi người đều tốt hơn?
Bộ Công thương cho tới
lúc này vẫn đang kêu gọi công luận "không nên cực đoan với nhiệt điện than" với lý do an ninh năng lượng quốc gia.
Nhưng sự cảm thông không thể kéo dài vĩnh viễn, và người dân cần được nhìn thấy
bản chiến lược năng lượng mới của quốc gia trước khi quá muộn.
ECIU, một tổ chức phi chính phủ, trong báo cáo
năm 2016 đã "vinh danh" bốn "con hổ nhiệt điện than" châu Á
gồm: Trung Quốc, Ấn Độ, Indonesia và Việt Nam - nhóm quốc gia đóng góp đến 74%
công suất nhiệt điện than toàn cầu. Sẽ chẳng ai tự hào khi được "vinh
danh" như vậy.
"Việt Nam không thể hóa rồng trong khi
xung quanh đầy bụi của nhiệt điện than" - Giám đốc Ngân hàng thế giới tại
Việt Nam, ông Ousmane Dione, đã nói như vậy.
Nguyễn Đăng Anh Thi
Nhận xét