5698 - 50 năm Kỷ niệm trận Mậu Thân
BBC - Trận Mậu Thân: 'Chúng
tôi cố tránh tổn thất cho dân'
 |
| Ông Nguyễn Hữu Vấn nói trước khi có tiếng súng nổ, ông chưa hề tham gia hay có liên hệ gì với những người cộng sản |
"Cho nên chúng tôi phải
tổ chức có danh nghĩa của chính quyền, đưa trẻ em, người già, phụ nữ già ra
khỏi thành phố. Phải ra để tránh tổn thất. Chỉ trong một đêm là ra hết."
Ngày 30/1/1968, lực lượng Bắc
Việt và Mặt trận Giải phóng bất ngờ đồng loạt tấn công trên toàn lãnh thổ miền
Nam Việt Nam.
Tại Huế, các lực lượng phe
cộng sản tấn công và nhanh chóng chiếm giữ được phần lớn diện tích ở bờ bắc
Sông Hương, nơi có quần thể di tích cố đô.
Ông Nguyễn Hữu Vấn khi đó
"vẫn còn là một công chức, một giáo chức của chế độ cũ", với công
việc là dạy học tại trường Trung học Hàm Nghi và Trường Âm nhạc Huế.
 |
| Huế 1968: quân đội cộng sản trèo lên xe tăng của đối phương bị bắn hỏng |
"Khi
có tiếng súng nổ, cách mạng về, tôi chưa phải là cơ sở cách mạng," ông
Vấn, người khi đó sinh sống và làm việc trong Thành Nội, Huế, kể với BBC nhân
dịp kỷ niệm 50 năm trận Tết Mậu Thân.
"Chỉ
là trong lòng luôn có ước nguyện đất nước mình được hòa bình, độc lập, đất nước
mình được thống nhất. Cho nên khi cách mạng về, tôi đứng vào hàng ngũ nhân dân,
những người nổi dậy."
'Cố gắng tránh tổn thất'
Được
"giao nhiệm vụ làm Quận trưởng Quận 1", ông Vấn nói ông đã cố gắng
"lo cho dân" với mục tiêu "tránh được những tổn thất nặng
nề".
Thành
Nội và phần lớn các khu vực phía bắc thành phố Huế rơi vào sự kiểm soát của lực
lượng cộng sản, nhưng phần phía nam bờ Sông Hương thì không.
Sau
những giờ phút bất ngờ ban đầu, phía Mỹ và Việt Nam Cộng hòa nhanh chóng phản
kích.
Pháo
kích từ tàu thuyền trên Sông Hương và từ Hạm Đội 7 đậu ngoài khơi dồn dập nã
xuống, bên cạnh các trận ném bom từ trên không.
"Khi
đó, tàu của Mỹ và máy bay đánh tơi bời, cho nên phải bảo vệ làm sao cho người
dân được sống. Chúng tôi vận động làm hầm để bà con chuẩn bị, tránh bớt tổn
thất," ông Vấn nói.
"Cái
thứ hai là có khi bom đạn nhiều như vậy, chúng tôi phải tổ chức để đưa trẻ em,
người già, phụ nữ già ra khỏi thành phố," nhất là sau khi có tin phía Mỹ
và đồng minh có thể dùng chất độc để tái chiếm thành phố, ông Vấn cho biết.
"Ngoài ra, phải lo chuyện ăn, chuyện ở cho dân."
Bên
cạnh dân thường, ông Vấn cho biết chính quyền cách mạng cũng phải lo cho cả
những người thuộc phe đối phương.
"Những
người đi lính cho chính quyền Sài Gòn, sau khi cách mạng về, đánh tan rã thì họ
đều nằm trong Quận 1 của tôi cả. Không chạy đi đâu cả."
"Anh
em họ rất tốt. Mặc dầu là người lính của chế độ Sài Gòn, nhưng khi họ bỏ súng
xuống, họ là người dân. Chúng tôi phải chăm lo họ như là lo cho dân."
"Phải
làm sao giải thích cho họ biết, rồi tìm cách kêu gọi để họ ra trình diện, nộp
súng, nộp tài liệu."
"Tôi
đã tiếp xúc rất nhiều người như vậy. Họ ra trình diện xong, tôi khuyên họ về
nhà với vợ con, cùng với nhân dân trong xóm lo cho nhau trong cuộc sống, nhất
là trong chuyện mai táng những người bị bom đạn chết tại chỗ."
Nói về
thời gian gần một tháng quân Cộng sản nắm khu vực Thành Nội, ông Vấn cho biết
chính quyền cách mạng cũng chú trọng tới vấn đề bảo tồn di sản trong thành phố.
"Bom
đạn là căng thẳng nhất," ông Vấn nhớ lại. "Khi Mỹ pháo kích, cái lo
nhất là dân bị chết."
"Nhưng
cái lo nữa, bởi tôi là người hoạt động trong lĩnh vực văn hóa, là lo sợ di sản
di tích lịch sử của thành phố Huế bị bom đạn xóa đi."
"Cho
nên có những quả đạn làm vỡ cái gì đó, như làm hư hại những căn nhà cổ chẳng
hạn, là chúng tôi phải nhặt lại, cất đó để sau khi súng đạn xong rồi thì đưa
vào chỗ cơ quan bảo tồn."
Rút lui
 |
| Bà Nguyễn Thị Hoa, thuộc đơn vị biệt động Sông Hương thành lập năm 1968, tham gia trận Mậu Thân, cầm bức hình của bà chụp hồi trẻ |
Sau hơn ba tuần giao tranh quyết liệt,
thành phố Huế gần như tan hoang.
Trước hỏa lực và sức mạnh
quân sự áp đảo của Mỹ và Việt Nam Cộng hòa, phía Cộng sản buộc phải rút lui sau
26 ngày đêm chiếm Huế.
"Cuộc chiến kết thúc bởi
họ phản kích thì mình phải rút. Phải rút để bảo toàn lực lượng," ông Vấn
nói.
Là người công khai nắm vị trí
trong chính quyền cách mạng lâm thời, nên ông Vấn cũng nằm trong số những người
được lệnh phải ra đi.
"Ra đi rất lo lắng, rất
khổ sở về chuyện dân ở lại rất khổ mà mình không còn ở đó để cùng gánh vác,
cùng chia sẻ," ông Vấn nói.
"Những người dân đứng
dậy, ủng hộ cách mạng, sau này mình đi rồi chính quyền cũ đối xử với họ thế
nào?"
"Rồi vợ con tôi còn ở
đó, ra đi lòng rất buồn."
"Nhưng tôi đã làm chính
quyền cách mạng 25 ngày rồi, không thể ở lại thành phố với dân được."
Tuy nhiên, ông Vấn nói rằng
điều khiến ông ngạc nhiên, là có rất nhiều học sinh, sinh viên Huế đã tình
nguyện đi theo lực lượng Cộng sản.
"Thanh niên, sinh viên
đòi đi theo bộ đội, đi theo cách mạng. Đòi đi bằng được. Ra đi mà có hàng trăm
người là sinh viên, học sinh đi cùng chứ không phải chỉ có những người đã làm
cách mạng rồi."
"Sinh viên, học sinh Huế
gánh thương binh của cách mạng mà đi. Không có băng-ca, thiếu võng, họ vác lên
trên người mà chạy. Chạy 5km, 3km mới ra khỏi cửa Chánh Tây. Nổi dậy là như vậy
đó. Do tình cảm cả. Tất cả tình cảm, hiến dâng, cống hiến, đó là sự nổi dậy của
người dân."
"Chúng tôi ra đi với
nhiệm vụ là sẽ trở về."
 |
| Huế tan hoang sau các đợt giao tranh tháng 2 năm 1968 |
Giải thích về phong trào 'nổi dậy' ở Huế
trong trận Tết Mậu Thân khi phe cộng sản tấn công vào thành phố, ông Nguyễn Hữu
Vấn nói:
"Tất cả mọi người mong
muốn hòa bình, dân chủ, độc lập đều đứng dậy cả. Vì đó là mong muốn chung. Một
người, hai người, cho đến hàng ngàn, hàng vạn người, thành một cuộc nổi
dậy."
"Bên cách mạng tấn công
thì dân nổi dậy, ủng hộ con đường mà họ mong muốn."
"Bởi ở miền Nam chúng
tôi phải sống trong hoàn cảnh rất bức bách, rất đau khổ, có khi là uất hận vì
chế độ không bao giờ tôn trọng quyền dân chủ, quyền tự do, tiếng nói của lòng
mình, chỉ có đàn áp, chỉ có đè nén, cho nên mọi người đều bức xúc trong
lòng."
"Khi có điều gì chân
chính, điều mà họ ước mong, đến, thì họ nổi dậy, họ đón chờ. Đó là điều tất
nhiên."
Cuộc phỏng vấn ông Nguyễn Hữu Vấn được BBC thực hiện tháng 1/2018,
nhân dịp 50 năm kỷ niệm trận Mậu Thân.
(BBC)
Nhận xét