5663. Phút yếu đuối của Chủ tịch (Tiếp theo phần 1)
Cách mạng Rumani, 1989 và
vụ xử tử vợ chồng nhà độc tài N. Ceausescu (tiếp theo phần 1)
Victor
Sybestyen (Phan Trinh dịch)
Phút yếu đuối của Chủ tịch
Giữa trưa, nắng mùa đông rực rỡ, cuộc mít-tinh bắt đầu. Đám đông có vẻ bàng
quan khi vài cán bộ Đảng ít được biết tên lên phát biểu khởi động.
Đúng 12g31, Ceausescu, với bà Elena bên cạnh, xuất hiện tại ban-công Trụ sở
Đảng. Họ đứng trước một cụm bốn micro để phát biểu.
Ban đầu, mọi sự diễn ra như thường lệ. Quần chúng hoan hô Ceausescu và tiếng vỗ
tay đều nhịp thỉnh thoảng vang lên như điểm xuyết cho những phát biểu nhạt nhẽo
của ông.
Nhưng, tám phút sau khi ông diễn thuyết, một điều chưa từng có đã xảy ra. Từ
phía cuối đám đông có những tiếng ù à, huýt sáo, rồi tiếng hô trầm trầm, cất
lên chuỗi âm thanh TI-MI-SOA-RA chầm chậm, rền rền. Riếng hô ban đầu nhỏ, nhưng
càng lúc càng vang to, càng dứt khoát.
Ceausescu chợt hụt hẫng, lặng đi trong chốc lát. Rồi ông gắng gượng đọc tiếp
bài diễn văn soạn sẵn về “những phần tử phát-xít kích động âm mưu phá hoại chủ
nghĩa xã hội”.
Nhưng, tiếng hô vang vẫn tiếp tục, giờ đây lại đệm thêm nhiều tiếng huýt sáo.
Truyền hình Rumani, hôm đó được lệnh truyền hình trực tiếp cuộc mít-tinh, vẫn
tiếp tục phát hình.
Nhà đại lãnh tụ bỗng im bặt, đông cứng lại, miệng mở ra, trễ xuống.
Đả đảo và lương hưu
Đó là giây phút yếu đuối chết người của nhà độc tài, và đám đông nắm bắt được
điều đó. Quần chúng bắt đầu la to “Ceausescu! Dân là chủ!” và “Đả đảo kẻ giết
người!”
Trong cơn bối rối, ông đưa tay phải lên. Nhưng hành vi này lại làm quần chúng
sôi lên. Elena nói to với ông, không để tiếng lọt vào micro: “Nói đi! Hứa hẹn
gì đó đi!”
Ceausescu nhìn luống cuống, ông lúng ta lúng túng khi loan báo sẽ tăng lương
hưu và trợ cấp gia đình lên 2.000 lei (khoảng 2 đô-la Mỹ mỗi tháng). Nhưng chỉ
vậy rồi thôi, ông cạn lời, không nói thêm được gì nữa.
Tiếng la ó huýt sao càng lúc càng to. Giám đốc Đài Truyền hình tự ý ra quyết
định ngưng phát sóng. Màn hình TV trống trơn, chỉ còn mỗi chữ “Truyền hình trực
tiếp”. Tay hộ vệ lực lưỡng của Ceausescu, Tướng Marin Neagoe, vội vã đưa lãnh
tụ rời khỏi ban-công.
Nhiều người sau này cho rằng mình là người khởi xướng những tiếng hô phản đối
nhà độc tài trong cuộc mít-tinh này. Vài năm đầu, ai cũng nghĩ người khởi xướng
là sinh viên Nica Leon. Nhưng sau đó thì có nhiều hoài nghi về những gì Nica tự
nhận. Một người đáng tin hơn, đứng ở hàng đầu đoàn mít-tinh, là tài xế taxi
Adrian Donea. Anh kể: “Chúng tôi đều thấy ông ta thực sự sợ hãi. Lúc đó chúng
tôi mới thấy mình có sức mạnh, mình là một lực lượng.” Còn người đầu tiên cất
lên tiếng hô “Timisoara” là những công nhân đến từ nhà máy điện Turbomecanica,
ở ngoại ô Bucharest.
Náo loạn đường phố
Hầu hết các cuộc cách mạng của đám đông thường hỗn độn. Đám đông tại Quảng
trường Palace đã làm nhà độc tài bị chấn thương trầm trọng, dù không bắn phát
đạn nào.
Nhưng rồi, đám đông lại không biết phải làm gì sau đó.
Nếu lúc đó mật vụ Securitate dùng vũ lực tấn công và buộc những người chống đối
rời khỏi đường phố Bucharest thì diễn biến Cách mạng Rumani có thể đã rẽ qua
một hướng hoàn toàn khác. Nhưng họ đã không đàn áp.
Ngay sau đó, hàng ngũ những người biểu tình được bổ sung hàng ngàn người từ nhà
túa ra, họ vừa xem truyền hình trực tiếp, thấy Ceausescu trên TV từ một nhà độc
tài toàn năng bỗng hóa thành một lão già yếu đuối. Người khác thì nghe kể lại
và cũng túa ra đường xem thực hư thế nào, xem có thực Ceausescu mất mặt hay
không?
Chiều hôm đó, xung đột đã diễn ra tại ba điểm chính ngay trung tâm Bucharest:
Tại Quảng trường Đại học, nơi có Khách sạn InterContinental, từ nơi này, các
phóng viên quốc tế không phải đi đâu xa để thấy những hỗn loạn đang diễn ra;
hai điểm kia là Quảng trường Palace và Đài Truyền hình Rumani ở phía bắc thành
phố.
Trong vài giờ đồng hồ, các lực lượng an ninh án binh bất động. Họ để mặc người
biểu tình náo loạn.
Ông Pavel Campeanu – người cộng sản lão thành từng ở chung nhà tù với
Ceausescu, nhưng đã không nhìn mặt nhà độc tài mấy chục năm qua – nhận định
rằng: “Ngay lúc đó, Ceausescu vẫn còn có thể chọn giải pháp đối thoại với sinh
viên, với những người bất đồng, và với những người cộng sản cải cách. Nhưng …
để làm vậy, ông phải đổi hẳn cái nhìn thâm căn cố đế của mình. Đó là điều ông
không làm được.”
Gạch đá chọi súng
Thay vì đối thoại, Ceausescu chọn giải pháp đàn áp và dùng chiến thuật đã áp
dụng ở Timisoara vài ngày trước đó. Từ 6 giờ tối, nhân viên mật vụ Secirutate
và các đơn vị công an đã xả súng bắn vào người biểu tình, khi vũ khí tự vệ duy
nhất của họ là bom chai tự chế, gạch đá, và lá chắn là những chiếc xe hơi lật
ngang trên đại lộ thành phố.
Một người tham gia cách mạng cho biết: “Khắp nơi, chỗ nào cũng náo loạn. Nhưng
chúng tôi quyết tâm trụ lại trên đường phố để phản kháng, ít nhất là trong đêm
đó, rồi xem chuyện gì sẽ xảy ra.”
Không có bộ đội chính quy nào dự phần vào cuộc đàn áp. Họ ở lại trại. Vài người
được phái đến nhưng hầu hết đều là tân binh, họ cũng hoang mang, không biết
phải nã súng vào ai.
Sai lầm thứ hai: Cố bám
Bên trong trụ sở Đảng Cộng sản tại Quảng trường Palace, Ceausescu phạm sai lầm
lớn thứ hai.
Vốn là người rất lo lắng cho an ninh bản thân, ông đã mướn nguyên một đội cận
vệ với 80 mật vụ được đào tạo kỹ thuật cao, được đãi ngộ và trả lương hậu hĩnh
để trung thành tuyệt đối. Không những thế, dưới đất trụ sở Đảng là một hệ thống
đường hầm bí mật nối kết với những dinh thự khác của ông tại Bucharest.
Với điều kiện như vậy, Ceausescu có thể dễ dàng thoát khỏi thành phố, đến nơi
khác để tập hợp những kẻ trung thành và xoay chuyển tình thế. Nhưng, ông đã
không dùng biện pháp này. Cũng không ai hiểu vì sao.
Suốt buổi chiều và đêm hôm đó, Ceausescu co cụm trong trụ sở cùng các cận vệ và
quan chức thân cận. Một lần, ông nói với họ rằng: “Tôi sẽ ở lại chiến đấu… Tôi
sẽ không bỏ chạy dưới áp lực, và vợ tôi cũng đồng quan điểm.”
Chẳng ai buồn thuyết phục ông làm khác đi. Thậm chí một số người đã đổi chiều
với toan tính riêng để tự cứu. Những người khác thì tiếp tục im lặng vì sợ hãi,
như xưa nay vẫn vậy.
Đêm không ngủ
Đêm đó, quần chúng trụ lại trên đường phố. Thỉnh thoảng cũng có những cuộc đụng
độ đây đó khiến khoảng 35 người chết, nhưng mật vụ Securitate và công an chống
bạo động đã biến mất trước khi mặt trời lên.
Một đám rất đông người, nhưng rất ôn hòa, đã chiếm đóng Quảng trường Palace.
Alex Serban nhớ lại: “Chúng tôi nghĩ có gì đó sẽ xảy ra. Nhưng chẳng biết đó sẽ
là gì.”
Đài Truyền hình Rumani lại tiếp tục truyền hình trực tiếp các cuộc biểu tình.
Không ai ra lệnh cho họ ngưng ghi hình, nhưng có thể thấy là để các nhà quay
phim tiếp tục giữ máy ghi hình, họ phải có lòng dũng cảm.
Sai lầm thứ ba: Đổ
tội
Lúc 9 giờ sáng, thứ Sáu 22 tháng 12, bên trong trụ sở Đảng, nhà độc tài
Ceausescu đã đưa ra một quyết định khiến quân đội xoay chiều, chống lại ông,
làm ông tiêu tan mọi hy vọng.
Ceausescu cho rằng phải có kẻ chịu trách nhiệm về những bạo loạn trong thành
phố, nên ông chĩa mũi dùi vào Bộ trưởng Quốc phòng, Tướng Vasile Milea. Ông nói
Milea mắc tội ‘phản quốc’ vì đã không ra lệnh cho binh lính bắn vào người biểu
tình, và quyết định sa thải Milea.
Những gì xảy ra cho Milea ngay sau đó đến nay vẫn chưa có gì chắc chắn. Theo ý
kiến của gia đình Milea, của bạn bè và một số thuộc cấp thì ngay sau 10 giờ
sáng, theo lệnh của Ceausescu, một nhóm mật vụ đã áp giải Milea lên tầng trên,
vào phòng làm việc của ông, và sau đó bắn ông chết.
Một diễn giải khác, được các nhóm sĩ quan khác đưa ra, cho rằng Milea được đưa
vào phòng làm việc của mình, và ông đã tự sát ở đó.
Thông báo chính thức phát đi lúc 11 giờ thì nói: “Tướng Milea, tên phản quốc,
đã tự sát”.
Dù cách nào đi nữa thì tin này đã có một ảnh hưởng vô cùng sâu sắc. Ngay khi
tin được loan ra, một loạt những tiếng la ó phản đối đã vang lên dữ dội quanh
Quảng trường Palace.
Ai cũng rõ, tướng bụng phệ 62 tuổi Milea suốt bao nhiêu năm qua là một trong
những kẻ nham hiểm nhất trong hàng ngũ những tên nịnh hót bao quanh Ceausescu.
Ông được một số sĩ quan cao cấp nể trọng, nhưng các sĩ quan cấp dưới thì chẳng
xem ông ra gì. Tức khắc, ông được biến trở thành vị tử đạo của cuộc cách mạng
đang diễn ra.
Quân đội về với nhân dân
Tư lệnh của cả ba binh chủng quân đội đều đồng loạt từ bỏ Ceausescu và xem ông
như kẻ không còn mảy may chính nghĩa. Binh sĩ của họ cũng lập tức đứng về hàng
ngũ những người đang nổi dậy.
Binh lính tháo băng đạn ra khỏi nòng súng và huơ lên cao cho dân thấy. Một số
xe tăng sáng hôm đó được lệnh án ngữ các đại lộ trung tâm thành phố, giờ đây
nắp xe tăng mở tung và lính binh chủng tăng cũng đứng lên vẫy chào quần chúng
xung quanh. Một tiếng hô nữa lại vang dội trên Quảng trường Palace và lan ra
toàn thành phố: “Quân đội – đã về với nhân dân.”
Khoảng 11 giờ 30 sáng, một chiếc trực thăng trắng đã đáp xuống sân thượng Trụ
sở Đảng, trong tiếng la ó của quần chúng bên dưới.
Ceausescu cố gắng nói chuyện với dân chúng lần nữa nhưng ông đã hoàn toàn thất
bại. Ông bước ra ban-công tầng một, nơi ông đã đọc diễn văn hôm trước. Nhưng
lần này thì quần chúng lấy gạch đá và những gì có thể nhặt được ném ông.
Cận vệ kéo ông và bà vợ Elena rời khỏi ban-công đi về phía thang máy.
Người Dân vào nhà, Chủ tịch
lên mái để thăng
Một nhóm người biểu tình lúc đó đã phá được cổng thép lớn dẫn vào tòa nhà. Với
số đông, họ áp đảo và đoạt súng của lính gác. Họ chạy ùa lên thang, nơi cận vệ
Ceausescu chống cự. Nhưng sau khi chống cự quyết liệt được vài phút, những cận
vệ này cũng đầu hàng.
Đám đông tiếp tục tràn vào, băng qua phòng làm việc của Ceausescu và xuất hiện
trên ban-công, nơi họ được hàng ngàn người đứng dưới quảng trường hoan hô, cổ
vũ.
Không ai trong số người nổi dậy này biết rằng lúc đó, họ chỉ đứng cách nhà độc
tài bị họ ghê tởm có vài mét mà thôi. Lúc này, ông đang bị kẹt trong thang máy
và thoát được chỉ nhờ may mắn.
Biệt đội mật vụ bảo vệ ông đã quyết định không đi xuống tầng hầm, nơi những
người còn sót lại cùng ông có thể dùng hệ thống đường ngầm bí mật để thoát
hiểm. Họ quyết định đi lên sân thượng. Nhưng rủi thay, điện bị mất khi các cuộc
đụng độ xảy ra, thang máy kẹt cứng trước khi đến được tầng cao nhất.
Sau vài phút loay hoay vất vả, các cận vệ cậy bung được cánh cửa thang máy và
đưa lãnh tụ và vợ, lúc này đang thở gấp, đứt đoạn và hốt hoảng, leo lên sân
thượng.
Họ được hai người tin cậy nhất tháp tùng: Thủ tướng Emil Bobu, và Phó Thủ tướng
Manea Manescu, một trong những anh em rể của Ceausescu.
Trực thăng nóc nhà
Cánh quạt trực thăng Ecureuil, do Pháp chế tạo, lúc đó đang quay phần phật. Họ
phải quyết định nhanh.
Phi công trực thăng, Thiếu tá Vasile Malutan, 46 tuổi, cũng có chiếc bụng phệ,
tiếp đón họ. Ông là phi công riêng của Ceausescu trong tám năm qua, nhưng lần
này ông lại không hề muốn tham gia vào chuyến di tản bất đắc dĩ.
Ông kể: “Tôi được lệnh bay đến sân thượng tòa nhà và ở đó chờ. Ban đầu, thực ra
là có bốn chiếc trực thăng, ba chiếc để chở thành viên chính phủ. Nhưng nhiệm
vụ của ba trực thăng kia đã bị hủy bỏ. Bản thân tôi cũng nghĩ tới việc bay khỏi
nơi này… mà không đón bất cứ ai. Nhưng tôi thấy một số tay mật vụ chuyên bắn
tỉa trên các mái nhà gần đó. Tôi sợ nếu họ thấy tôi bay đi mà không đón ai thì
họ sẽ bắn hạ tôi ngay. Tôi gọi điện về căn cứ hỏi: ‘Tôi có cần ở lại không?’ Họ
trả lời: ‘Có, cứ ở lại chờ!’” Lúc đó Malutan biết rõ những gì đang xảy ra dưới
kia, vì căn cứ liên tục kể cho ông nghe những gì dân Rumani đang thấy trên TV.
Khi phát hiện số người chuẩn bị lên máy bay quá đông, Malutan thốt lên: “Đông
quá, không chở hết!” Nhưng ngay lúc đó, một số người biểu tình đã leo lên được
mái nhà và có thể ào lên trực thăng trong giây lát. Thế là đám người tháo chạy
mặc kệ lo ngại của phi công, trèo lên trực thăng.
Khi cất cánh, chiếc trực thăng đã phải ì ạch, may mắn lắm mới rời khỏi nóc nhà.
Phi công kể: “Nếu đậu trên mặt đất, tôi không nghĩ mình có thể bay lên.”
Lúc đó là 12 giờ trưa. Trong trực thăng có tổng cộng chín người, gồm cả ba
người tổ bay. Quá chật đến nỗi một người trong tổ bay phải ngồi trên đùi một
cận vệ.
Bà Elena khóc như mưa. Ceausescu hoàn toàn suy sụp.
Sau vài phút bay, phi công Malutan quay hỏi Ceausescu: “Đi đâu?” Vị lãnh tụ bối
rối. Ông và Elena tranh cãi một lát rồi cuối cùng Ceausescu nói: “Đi Snagov”,
một điểm cách Bucharest 60 km về phía tây bắc, nơi ông có một dinh thự ven hồ.
[11]
Ồ-lê, Ô-lế, Ô-lề
Niềm vui vỡ oà tại Quảng trường Palace khi quần chúng nhìn thấy chiếc trực
thăng của Chủ tịch hối hả rời thành phố.
Khắp nơi, đâu cũng thấy lá cờ Rumani ba màu đỏ, xanh dương, vàng với một lỗ
tròn chính giữa – huy hiệu búa liềm giữa cờ đã bị đục bỏ còn lại một lỗ tròn
vo.
Quần chúng cất tiếng hát, hầu hết hát theo giai điệu bài hát bóng đá nổi tiếng
được cất lên trong bất cứ trận bóng nào. Họ hát rằng:
Ole, Ole, Ole, Ole
Ceausescu unde é?
Ole, Ole, Ole, Ole
Ceausescu nu mai é!
(Ồ-lê, Ồ-lê, Ồ-lế, Ô-lề
Ceausescu đâu rồi?
Ồ-lê, Ồ-lê, Ồ-lế, Ô-lề
Ceausescu hết thời!)
Hàng trăm người tràn ngập trụ sở Đảng. Khi ùa vào tòa nhà, họ tin rằng họ là
những người khởi nghĩa và chính họ đã lật đổ nhà độc tài. Nhưng đó là một đoàn
người hỗn độn, ngẫu nhiên hình thành vì có mặt vào đúng nơi, đúng lúc. Trong
số, có công nhân xí nghiệp, tài xế taxi, thư ký văn phòng, giáo viên… Một trong
những người đầu tiên lọt vào sảnh trung tâm tòa nhà là một cô phục vụ quày rượu
tại khách sạn du lịch InterContinental gần đó.
Trong văn phòng khổng lồ, nơi Ceausescu từng làm việc, họ thảo luận hàng giờ
đồng hồ nhưng hoàn toàn không có tổ chức. Không ai trong họ có kinh nghiệm làm
việc trong guồng máy chính quyền, hoặc thuộc phe đối lập. Ai cũng có ý kiến,
nhưng không ai có quyền lực. Giữa tình thế hỗn độn này, quyền lực lại nằm ở chỗ
khác.
Truyền hình giữ một vai trò then chốt trong Cách mạng Rumani, nhưng không phải
các đài phát thanh hay truyền hình quốc tế đã tạo nên bước chuyển. Vào ngày hỗn
loạn đầu tiên, sau khi Ceausescu bỏ chạy, các studio ghi hình của Đài Truyền
hình Rumani đã bỗng nhiên trở thành trụ sở của chính quyền cách mạng.
Gelu Voican-Voiculescu, một trong những lãnh đạo đầu tiên thời kỳ
hậu-Ceausescu, cho biết: “Thành công của chúng tôi là thành công trong việc sử
dụng sức mạnh truyền hình.”
Lên Đài
Từ sáng ngày 22 tháng 12, bất cứ ai ở Bucharest có chút ảnh hưởng, hoặc nghĩ
mình có chút ảnh hưởng, đều ghé đến trụ sở của Đài Truyền hình Rumani, một tòa
nhà bằng bê-tông xấu xí nằm trên một đại lộ trung tâm thành phố.
Ion Iliescu, được biết tới trong hàng ngũ Đảng Cộng sản như một đối thủ cẩn
trọng của Ceausescu, kể lại rằng khoảng giữa sáng hôm đó, anh mật vụ Securitate
vẫn lẽo đẽo theo dõi ông trong bao nhiêu năm nay tự nhiên biến mất. Thế là ông
đi thẳng đến Đài Truyền hình.
Tướng Victor Stanculescu, mới được phong chức Bộ trưởng Quốc phòng sáng hôm đó,
thay cho Tướng Milea đã chết, cũng là người khuyên Ceausescu thoát thân bằng
trực thăng, cũng đến Đài Truyền hình, cùng một số sĩ quan cao cấp khác.
Nhà thơ phản kháng Mircea Dinescu cũng thế. Ông bị quản thúc tại gia ở
Bucharest suốt sáu tháng trước vì dám trả lời phỏng vấn của tờ báo Pháp Libération. Ông cũng đi thẳng đến Đài
Truyền hình. Đến Đài Truyền hình vô tình đã trở thành một việc làm tiêu biểu
của Cách mạng Rumani.
Ông kể lại: “Sáng thứ Sáu 22 tháng 12, một người hàng xóm gọi điện báo cho tôi
rằng mấy anh mật vụ Securitate có vũ trang đứng gác trước cửa nhà tôi đã đi
rồi, không còn nữa. Thế là tôi đi ra ngoài, đảo một vòng xem sao. Đúng vậy, họ
đi rồi! Thế là tôi lang thang vào thành phố. Rồi một đám đông người biểu tình
ùa đến với tôi, họ nhấc bổng tôi lên. Họ đặt tôi đứng trên một chiếc xe bọc sắt
và loan báo với binh lính chung quanh rằng ‘Đây là Dinescu! Hãy đưa ông ấy đến
Đài Truyền hình!’ Mọi sự diễn ra như trong một cuốn phim dở về cách mạng.”
Diễn viên Nhà hát Quốc gia, Ion Caramitru, một trong những nghệ sĩ được ưa
chuộng nhất trong nước, cũng được chở đến Đài Truyền hình trên nóc một chiếc xe
tăng.
‘Có biết gì đâu’
Một giờ đồng hồ sau khi Ceausescu tẩu thoát, giữa những hỗn độn, không biết
phải làm gì, ban điều hành Đài Truyền hình đã cho ngưng phát sóng. Nhưng khoảng
1 giờ chiều, truyền hình trực tiếp lại được tiếp tục và những người đầu tiên
xuất hiện trên TV là nhà thơ và diễn viên kể trên. Họ mỉm cười thật rạng rỡ và
vui vẻ. Nhà thơ Dinescu công bố: “Nhà độc tài đã bỏ chạy.” Đến cuối ngày thì
nhà thơ này sẽ trở thành một bộ trưởng trong chính phủ mới.
Với hàng triệu người Rumani sống bên ngoài thủ đô Bucharest thì đó là bản tin
đầu tiên họ được nghe về cuộc cách mạng ở Bucharest. Một trong số là Silviu
Brucan, một trí thức phản kháng, kẻ đối đầu với Ceausescu [lúc đó bị giam lỏng
ở ngoại ô Bucharest] nghe xong bản tin, ông cũng đến Đài Truyền hình.
Diễn viên Caramitru tâm sự: “Cảm giác giải thoát và phấn khích sau ngần ấy năm
ngộp thở quả thực là hết sức say mê! Nhưng chúng tôi có biết gì đâu! Làm sao
chúng tôi thành lập được chính phủ bây giờ? Tôi chỉ là diễn viên mà thôi. Tôi
hoàn toàn không có một khái niệm mình sẽ là Tổng thống hay gì khác.”
Nhưng trong số vẫn có những người nắm được bản chất của quyền lực. Ion Iliescu
và những người theo phe ông thấy ngay cơ hội kiểm soát cuộc cách mạng, và họ đã
lập tức nắm lấy.
Mới như cũ
Khi Ion Iliescu đến Đài Truyền hình thì mọi sự đang hỗn loạn. Ông kể lại: “Ai
cũng muốn nói, cũng cho thấy thiện chí. Nhưng tôi cảm thấy rằng phải tái lập
trật tự, vì thiện chí và cảm xúc thuần túy có thể dẫn đến tình trạng vô chính
phủ.”
Ông và một vài quan chức cộng sản bị Ceausescu đối xử tệ không thăng chức trước
đó, cùng một số đông các tướng lĩnh và một vài trí thức phản kháng đã thành lập
chính quyền từ những mảnh đổ nát còn sót lại của nền độc tài Ceausescu.
Cũng vì vậy, một giả thuyết được lan truyền rộng rãi rằng: có một âm mưu tiếm
quyền được tính toán kỹ lưỡng. Giả thuyết này được người dân Rumani và các nơi
khác tin là thật.
Sự xuất hiện của quá nhiều người cộng sản cũ, chưa hề thay da đổi thịt, trong
chính quyền mới, và sự khó khăn của quá trình dân chủ hóa sau đó càng làm cho
giả thuyết vừa kể trên nghe đáng tin hơn.
Thực ra, không có chứng cớ hay tài liệu gì khẳng định giả thuyết kia là đúng.
Giả thuyết cũng tự mâu thuẫn, một mặt công nhận tình hình hỗn loạn không thể dự
đoán khi quần chúng nổi dậy và nhà độc tài bỏ chạy, một mặt lại nói tới âm mưu
được tính toán cẩn thận hàng tháng trước. Rõ ràng mặt này phủ nhận mặt kia,
khiến kết luận về một âm mưu lật đổ có từ trước trở nên khó tin.
Không thể và có thể
Nhưng vẫn có nhân vật, như Tướng Nicolae Militaru, người trở thành Bộ trưởng
Quốc phòng trong chính quyền mới, khẳng định là đã có một kế hoạch từ trước.
Ông nói kế hoạch lật đổ Ceausescu dự tính sẽ diễn ra vào tháng 2 năm 1990.
Ceausescu sẽ bị bắt giam khi đang ở ngoài Bucharest và sẽ bị vô hiệu hóa bằng
súng bắn thuốc mê, lúc đó quân đội và lực lượng cách mạng nòng cốt sẽ tuyên bố
đảo chính. Tuy nhiên, súng bắn thuốc mê sẽ chỉ được chuyển đến vào giữa tháng
1, 1990, vì thế, cuộc cách mạng vừa rồi đã đi trước cuộc đảo chính dự định.
Chính phủ mới dự định sẽ được đặt tên là Mặt trận Cứu nguy Tổ quốc và Ion
Iliescu sẽ là người đứng đầu.
Tuy nhiên, Ion Iliescu và các thành viên hàng đầu của chính quyền hậu-Ceausescu
đã bác bỏ ý kiến về âm mưu kể trên. Iliescu nói: “Nhiều người đã bàn về việc
cần làm trong tương lai, về cách để thoát khỏi thảm trạng hiện nay. Tôi cũng có
nói chuyện với giới quân sự. Nhưng liệu họ có dám hành động để loại bỏ chế độ
Ceausescu không? Có kế hoạch, cũng phải có điều kiện thuận tiện cho kế hoạch
thành công. Chúng tôi bàn bạc xem có thể làm gì, nhưng… mọi sự đã rõ – từ những
người ở trong quân đội hay các tập thể khác – rằng không thể làm được bất cứ
điều gì!”
Khi Iliescu nói chuyện trên TV chiều thứ Sáu 22 tháng 12, ông tỏ ra là một nhân
vật có uy quyền, ông hứa sẽ đưa kẻ bấy lâu đầy đọa người dân Rumani ra ‘xét xử
trước công chúng.’ Ông cũng nói nhiệm vụ trước mắt là tái lập trật tự, vì vào
lúc đó, chưa ai biết chắc liệu Ceausescu có phản pháo hay không. Rồi ông kêu
gọi ‘mọi người dân có trách nhiệm’ đứng ra thành lập các Ủy ban Cứu nguy Tổ quốc.
Đến 6 giờ tối cùng ngày, quân đội xem như đã hoàn thành việc đưa Iliescu lên
làm người đứng đầu chính quyền mới, một chính quyền còn chao đảo, yếu ớt, ra
đời trong bất định và hỗn độn, nhưng có một nhiệm vụ cấp bách bậc nhấc: Dập tắt
nguy cơ một cuộc nội chiến.
(Còn nữa)
Nhận xét