5430. Chết vì ngu và tham
Chết vì ngu và tham
TS Tô Văn Trường
Tô Văn Trường giới thiệu: Có lẽ viết, nói và nghệ thuật ngôn từ thì
Việt Nam ta là cường quốc số 1 trên thế giới. Cũng chẳng biết từ bao giờ và từ
đâu mà các cụm từ có tiếp đầu ngữ “an ninh” xuất hiện và được sử dụng nhiều đến
thế? Nhưng phải công nhận chính những cụm từ ấy, tiêu biểu như “an ninh
năng lượng” đã “giải vây”, tạo lối thoát và đường rút cho nhiều chủ trương,
chương trình, dự án,…khi gặp bế tắc, thua lỗ. Suy cho cùng thì “giải vây” trong
nhiều trường hợp cũng chính là “giải ngân” cho những khoản chi vô tội vạ của
các nhóm lợi ích mà thôi.
...Nghĩ lại, nếu không bỏ ra hàng núi tiền
để đầu tư bất chấp rủi ro thì lấy đâu ra tiền bỏ vào cái “túi tham nhũng không
đáy”! Định hướng lớn của chúng ta sai từ lâu rồi và ngày càng lún sâu vào
cái sai đó mà không muốn rút ra. Nguyên nhân của cái ngu này là tham!
Trong bài báo mới đây “Lại bàn về giá điện
ở Việt Nam” tôi đã viết “những giải pháp cải cách chính ngành điện nhằm
hạ giá thành, giảm hao tổn, cải tiến công nghệ, tạo khung pháp lý cho cạnh
tranh lành mạnh” … ngẫm suy có thể áp dụng cho bất kỳ ngành kinh tế
nào của Việt Nam.
Doanh
nghiệp nhà nước phần lớn làm ăn thua lỗ
Hầu hết
các dự án đầu tư của doanh nghiệp nhà nước hoặc dùng vốn nhà nước (như các công
trình giao thông…) đều lỗ nặng hoặc suất đầu tư cao vọt (như 1km đường đắt gấp
mấy lần công trình cùng loại ở các nước khác). Kiểu làm ăn này đâu chỉ ở ngành
năng lượng và giao thông mà ở hầu hết các ngành mà doanh nghiệp nhà nước mưu
chiếm lĩnh đỉnh cao, nhưng thua lỗ kéo dài.
Doanh
nghiệp nhà nước sử dụng phần lớn tài sản của kinh tế nội địa và cả tài nguyên
quan trọng nhất của quốc gia, nhất là hầm mỏ, không dành cho dân,- dù dân là
chủ. Cứ tưởng kinh tế công hữu sẽ có CNXH… nên cố làm bằng mọi giá. Cuối cùng,
lại ảnh hưởng đến toàn nền kinh tế. Ngay Nghị quyết phát triển kinh tế tư nhân
cũng cố nèo Hợp tác xã và kinh tế nhà nước cùng là… nền tảng. Toàn say sưa với
câu chữ cho tròn, “sáo rỗng” mà không đi vào thực chất. Nguồn gốc là ở chỗ kinh
doanh mà nếu lỗ, đều do nhà nước chịu (tức là dân chịu) thì tránh sao khỏi tính
toán sai, làm ẩu, thậm chí như vậy mới dễ kiếm lợi riêng.
Trên các
phương tiện thông tin đại chúng đang rộ lên thông tin “2 tỷ USD bù lỗ cho Lọc
dầu Nghi Sơn” làm tôi lại trạnh lòng nghĩ đến Singapore. Họ chủ yếu nhập dầu
thô về tinh luyện rồi xuất khẩu thành phẩm kiếm lời, trị giá hàng mấy chục tỉ
USD mỗi năm, tạo ra khoảng 5% GDP, thuộc hàng 1 trong 3 trung tâm lọc dầu lớn
nhất thế giới.
Còn Việt
Nam dùng dầu thô của chính mình để tinh luyện, được hưởng rất nhiều ưu đãi về
thuế, chưa đáp ứng nổi 100% nhu cầu xăng dầu trong nước, thế mà ngay cả chuyên
gia WB cũng thấy lạ: hết Dung Quất rồi Nghi Sơn lại có vấn đề về tài chính, bù
lỗ triền miên càng đẩy đất nước lún sâu vào nguy cơ “vỡ trận tài chính”.
Ngẫm suy,
người dân có quyền đặt câu hỏi vì sao Nhà nước phải bỏ ra hàng núi tiền (cũng
là tiền thuế của dân) xây nhà máy lọc dầu để chịu lỗ lại tác động xấu đến môi
trường, thay vào đó cứ nhập xăng dầu như trước mà dùng, để số tiền đó đầu tư
cách nào khác cho sinh lời, thì có lợi hơn cho đất nước không???
Việt Nam
không cần làm nhà máy lọc dầu.
Ngay từ
đầu những năm 1990, nhiều chuyên gia ngành dầu khí đã khuyên cáo chưa nên xây
dựng nhà máy lọc dầu nhưng lãnh đạo cấp cao chỉ đạo phải đảm bảo tự chủ an ninh
năng lượng, lỗ cũng phải làm! Ngẫm suy, tư duy đảm bảo an ninh năng lượng ở
thời điểm trước 2000 dù có ấu trĩ nhưng có lẽ khi ấy các nhà quản lý các cấp
vẫn còn “trong sáng”. Bây giờ thì chắc chả ai nói đến “an ninh” gì nữa, chỉ cần
làm mọi cách để lôi kéo được dự án khủng, vay được nhiều tiền cho “chi tiêu”
trước mắt, tội vạ con cháu chịu.
Theo tôi
hiểu, các điểm chính, chưa nên xây dựng nhà máy lọc dầu ở VN là:
1. Ở thời
điểm năm 1990, các nhà máy lọc dầu ở Singapore có tổng công suất đảm bảo cung
cấp đủ nguồn xăng dầu cần thiết cho VN kể cả tính đến tương lai sau 2010, đồng
thời tất cả các nhà máy owe Sing đều đã hết thời gian khấu hao, do đó giá bán
sản phẩm có thể linh động điều chỉnh mà vẫn có lãi.
2.
Singapore nằm ở vị trí đắc địa về trung chuyển, lại có cảng nước sâu. Nó cũng
nằm ở vị trí quan trọng trong khu vực có mỏ dầu: lớn nhất là Indonesia sau đó
là Malaixia, Brunei.
3. Về
thuế lợi tức ở Singapore thấp nhất thế giới khoảng 17%, chỉ cao hơn Hong Kong 1
chút là 16,5%, trong khi ở Mỹ là 35%, ở châu Âu còn cao hơn. Thái Lan là 30%,
Việt Nam 32-50% (cho hoạt động dầu khí). Thuế cá nhân ở VN cho người nước ngoài
là 20% nhưng cho người trong nước là 35%. Thuế ở Singapore thấp hơn nhiều.
Về giảm
giá dầu thô, theo nguyên tắc không ảnh hưởng gì đến Dung Quất. Giá giảm thì giá
đầu vào của Dung Quất cũng giảm. Dung Quất chỉ cần cộng thêm phí dịch vụ gia
công dầu thô thành xăng. Dung Quất lỗ vì phí dịch vụ gia công và phí chuyên chở
từ nơi có dầu thô tới nhà máy lọc dầu và từ Dung Quất đến người tiêu thụ chủ
yếu ở Hà Nội và TP.Hồ Chí Minh cao.
4. Kịch
bản lạc quan nhất cho trường hợp nhà máy lọc dầu ở VN sử dụng toàn nguyên liệu
dầu thô của Việt Nam thì IRR là 7%, tức là nhà máy hết khấu hao sau 15 năm.
Trong khi chúng ta đang “mơ” giá sản phẩm ổn định suốt 15 năm để đảm bảo hòa
vốn thì các nhà máy ở Singapore ung dung bán được đồng nào là đút túi đồng ấy.
Thực tế
trường hợp sử dụng toàn nguyên liệu dầu thô của Việt Nam chỉ được vài năm đầu
cho nhà máy lọc dầu vì nguồn dầu của VN không đủ nhiều, chưa kể mấy năm nay
tính ra bán dầu thô còn có lãi hơn, Chính phủ đang cần tiền. Đấy là chưa kể
“kịch bản lạc quan” không thể xảy ra ở VN với cung cách quản lý “định hướng
XHCN”. Ngay cả kịch bản giá dầu đang từ 100 đô/thùng rớt xuống 40 đô/thùng
(thậm chí dưới 40 đô) thì thời điểm cuối 1990 không nhà kinh tế nào trên thế
giới có thể tưởng tượng được.
5. Trong
khi đó, từ giữa năm 1990 (khi PVN bắt đầu nghiên cứu khả thi cho dự án Lọc dầu
Dung Quất) đến năm 2004 (dự án bắt đầu giai đoạn thiết kế tổng thể) giá thành
thiết bị công nghệ lọc dầu tăng gần gấp đôi, vị trí đặt nhà máy không thích
hợp. Sai từ tổng thể xác định các tiêu chí ban đầu, thế nên không lỗ mới là lạ.
Chính vì
thế mà Dung Quất và Nghi Sơn không có tương lai. Làm sao có thể cạnh tranh với
Singapore và Malaixia. Ngay hiện nay, Singapore đã bắt đầu gặp khó vì phải cạnh
tranh với Malaixia, dù thuế lợi nhuận của Malaixia là 25% cao hơn Singgapore.
Malaixia có dầu, lại giá lao động và mọi thứ rẻ hơn.
6. Tư duy
đảm bảo an ninh năng lượng chứng tỏ ở thời điểm 1990-2000 lãnh đạo Việt Nam vẫn
chưa hiểu muốn phát triển thì phải tham gia toàn cầu hóa và các hiệp định kinh
tế đa phương (2007 Việt Nam mới gia nhập WTO). Bây giờ thì lại mua điện của
Trung Quốc, nhập thiết bị, công nghệ nhiệt điện thế hệ cũ từ Trung Quốc chắc
tin ông bạn “16 chữ vàng” giúp VN ổn định an ninh năng lượng.
Dân gian
có câu “Ngu thì chết chứ bệnh tật gì đâu!” quá đúng ! Việt Nam bấn loạn về nợ
công, nợ xấu đại vấn đề vì không biết tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu. Tức
là thấy thiên hạ có gì thì VN cũng phải có, mà không tính đến quy luật của nền
kinh tế thị trường là cạnh tranh về giá cả, chất lượng, mẫu mã, sự phục vụ
vv…
Lời kết
Nghĩ lại,
nếu không bỏ ra hàng núi tiền để đầu tư bất chấp rủi ro thì lấy đâu ra tiền bỏ
vào cái “túi tham nhũng không đáy”! Định hướng lớn của chúng ta sai từ
lâu rồi và ngày càng lún sâu vào cái sai đó mà không muốn rút ra. Nguyên
nhân của cái ngu này là tham!
Lọc dầu
Dung Quất do VN tự đầu tư, được ưu đãi nhiều vì là dự án lọc dầu đầu tiên, lỗ
thì đổ cho chúng ta chưa có kinh nghiệm. Lọc dầu Nghi Sơn ta đã có kinh nghiệm
hơn, liên doanh với Cô oét, Nhật Bản để lợi dụng vốn và kinh nghiệm của họ.
Nhưng rồi vẫn kêu lỗ, nhưng mà là ta lỗ do “bạn” quá khôn, chỗ nào khó nhằn thì
đẩy sang chủ nhà, chứ chắc chắn là “bạn” đời nào chịu lỗ.
Tôi vẫn
nhớ Thánh Anthony khi Ngài trả lời câu hỏi của một người mù: “Trí tuệ mẫn tiệp như ngài có phải
chịu khổ điều gì không?”. Ngài
chỉ thọ được 36 tuổi, nhưng xem ra, câu trả lời của vị Thánh nổi tiếng của
Thiên chúa giáo vẫn còn linh nghiệm đến muôn đời : “Khổ nhất là khi ta định hướng
sai”.
Dầu
nhiều, chẳng thấy giầu đâu ?
Đường
sai, hướng lạc khoét sâu cái nghèo
Khéo múa mép
vụng tay chèo
“Quất-Sơn”
* dùng chuột bắt mèo mới hay ?
Tô Văn
Trường
(Blog Kỳ
Duyên)
—————
* Dung
Quất và Nghi Sơn là 2 nhà máy lọc dầu làm ăn thua lỗ.
"Đoàn Việt Nam giành 4 huy chương vàng, một huy chương bạc và một
huy chương đồng trong Cuộc thi Olympic Toán học quốc tế ở Brazil. Tổng số 155
điểm đã đưa đoàn Việt Nam đứng thứ ba thế giới, sau đoàn Hàn Quốc 170 điểm,
Trung Quốc 159 điểm. Trong lịch sử 41 năm Việt Nam tham dự Olympic Toán quốc tế,
đây là thành tích vang dội nhất.
Trong cuộc thi Olympic Hóa học quốc tế ở Thái Lan, cả 4 thí sinh Việt Nam đoạt 3 huy chương vàng, một huy chương bạc.
Cuộc thi Olympic Vật lý quốc tế 2017, đoàn Việt Nam đạt 4 huy chương vàng, một huy chương bạc.
Năm nay, tốt nghiệp phổ thông... mưa điểm 10, thi quốc tế cũng mưa Huy chương vàng, bạc, đồng. Tài năng nhiều như sấu rụng nhưng chẳng hiểu tại sao đất nước thì vẫn cứ nghèo nhỉ?"
Trong cuộc thi Olympic Hóa học quốc tế ở Thái Lan, cả 4 thí sinh Việt Nam đoạt 3 huy chương vàng, một huy chương bạc.
Cuộc thi Olympic Vật lý quốc tế 2017, đoàn Việt Nam đạt 4 huy chương vàng, một huy chương bạc.
Năm nay, tốt nghiệp phổ thông... mưa điểm 10, thi quốc tế cũng mưa Huy chương vàng, bạc, đồng. Tài năng nhiều như sấu rụng nhưng chẳng hiểu tại sao đất nước thì vẫn cứ nghèo nhỉ?"
Có lẽ bài viết của TS Tô Văn Trường phần nào trả lời câu hỏi của nhà văn Sương Nguyệt Minh?
Nhận xét