5344. Thế nào là “thông minh kiểu Việt Nam và Trung Quốc”?
Thế nào là “thông minh kiểu Việt Nam và Trung Quốc”?
PNTB: Diễn nôm ra là trò khôn vặt, láu cá, lươn lẹo, ba que, mất dạy...Tất nhiên không phải là tất cả mà là đa số. Cũng tất nhiên những hành vi đó nó có cơ sở xã hội của nó, chứ không phải do 'trời phú' cho người Việt và người Tàu có 'trí thông minh' kiểu đó. Cũng những con người ấy, khi sống ở những nước văn minh, họ không khác gì người của xã hội văn minh.
Nhiều người Việt Nam và Trung Quốc có cùng một
suy nghĩ giống nhau, đó là hay cười nhạo người Tây phương ngu ngốc, không hiểu
chuyện đời, “não không có nếp nhăn”, và bản thân họ lấy làm tự mãn. Vậy rốt
cuộc thông minh theo kiểu người Việt Nam và Trung Quốc là như thế nào?
Gần đây,
một kênh truyền thông New Zealand đã đăng một bài viết nói về “thông minh kiểu Trung Quốc” và nhận được sự chú ý của đông đảo
người sử dụng internet. Tác giả bài viết tự nhận là người Hoa, đã nhận định
rằng “thông minh kiểu
Trung Quốc” chính là không
màng trắng đen hay thị phi, không cần biết thật giả hay đúng sai, có sơ hở liền
lách vào, có tiện nghi liền chiếm lấy. “Thông
minh kiểu Trung Quốc” chính
là không màng chính nghĩa hay tà ác, bất cứ lúc nào cũng có thể vì bảo hộ bản
thân mình mà làm trái lương tâm. “Thông
minh kiểu Trung Quốc” chính
là để cho người khác phải phó xuất và gặp nguy hiểm, còn bản thân mình những gì
mười phần có lợi sẽ giành lấy hết. Kỳ thực, “thông
minh kiểu Trung Quốc” chính
là không nói đến thành tín, ức hiếp người thiện lương, chính là các giá trị đều
đã đảo lộn, không xét đến quy tắc…
Nhiều
người Việt có người thân là Việt Kiều ở Mỹ, có thể đã nghe câu chuyện về việc
hàng hóa sau khi mua ở Mỹ có thể được trả và lấy lại tiền mà không cần phải
giải thích lý do. Vì vậy, nhiều người khi chuẩn bị tham dự một sự kiện nào đó,
liền đến “mua” một bộ quần áo, sau khi tham dự sự kiện xong rồi, lập tức mang
trả lại quần áo để lấy tiền về.
Hệ thống
bán hàng ở Mỹ còn có một chính sách đáng chú ý, gọi là Price Match. Với chính
sách này, nếu bạn mua một sản phẩm sau đó chứng minh được sản phẩm này bán giá
rẻ hơn giá tại cửa hàng nào khác, thì có thể được mua sản phẩm với mức giá
tương đương mức giá mà bạn tìm thấy. Do vậy, có một số người, khi đi mua hàng
với giá đắt hơn những nơi khác, họ không hề mặc cả, mà lại chọn những màu sắc
hay kích cỡ (mà ở các cửa hàng khác không có), sau đó khi tìm được cửa hàng nào
có mức giá rẻ hơn thì sẽ mang hóa đơn quay lại nơi mua hàng để được giảm giá.
Những
người này dương dương tự đắc với hành vi của bản thân, đi đến đâu cũng tự cho
rằng bản thân mình thông minh, thậm chí còn đặt câu hỏi sao những người khác
quá “ngu ngốc”, không biết lợi dụng “kẽ hở” này.
Coi việc
chiếm tiện nghi của người ta là “thông minh”, coi gian xảo là có “năng lực
lớn”… mọi giá trị dường như đều đảo lộn.
Bài viết
của tác giả người Hoa trên truyền thông New Zealand còn liên hệ đến tỷ phú
Warren Buffett. Rất nhiều nhà đầu tư hỏi về tiêu chí chọn đầu tư cổ phiếu của
ông Warren Buffett, và thông thường ông hay nhấn mạnh rằng ông rất coi trọng sự
thành tín của giám đốc điều hành công ty, nếu không phải công ty làm ăn chân chính,
ông nhất định sẽ không lựa chọn đầu tư. Với ông, lợi nhuận không phải là yếu tố
hàng đầu, mà là chữ tín.
Một người
Hoa đưa đứa con nhỏ mới 3 tuổi đến Mỹ du lịch và ở tại nhà người thân. Người
nhà đã đưa cho người Hoa này một chiếc ghế ngồi ô tô dành cho trẻ nhỏ và nói: “Ở đây quy định trẻ nhỏ khi đi xe
nhất định phải dùng loại ghế này, tôi đưa cho anh dùng, nhưng vì là ghế đi
mượn, nên anh phải giữ gìn cẩn thận, vì chúng ta sẽ phải trả lại cho người ta.” Hai tuần sau khi không dùng xe ô tô
nữa, chiếc ghế này đã được đem đến trả lại cửa hàng. Người bán hàng không hỏi
lý do tại sao, chỉ đơn giản là đưa đủ số tiền cho người trả hàng. Người nhà
liền tự hào nói: “Các cửa hàng
ở Mỹ đều như vậy, nếu mua hàng trong vòng 2 tuần thì đều có thể mang hóa đơn
đến và trả lại, do đó chúng tôi thường đến đây ‘mượn’ một số đồ đạc. Nhiều
người Đại lục thậm chí còn mượn cả TV. Anh nói xem, người Mỹ có ngốc hay không
chứ? Trả lại hàng vô điều kiện đúng là sơ hở quá lớn, vậy mà họ còn chẳng biết
điều đó!”
Một năm
sau, người Hoa này đến Nhật Bản, một số bạn bè đồng hương ở Nhật đã tiếp đón và
dùng ô tô để đi lại. Người Hoa này hỏi: “Tokyo
đất chật người đông, có phải là rất khó đỗ xe không?”
Đồng
hương trả lời: “Không nghiêm
trọng đến như vậy đâu, chính phủ quy định cần có chỗ để xe trước rồi sau đó mới
được phép mua xe, vì vậy mà không có nhiều xe như anh nghĩ đâu.”
“Ồ, vậy
tức là anh có một bãi đỗ xe riêng sao? Chắc là phải đắt đỏ đến mức cắt cổ có
đúng không?”
“Anh nghĩ
là ai cũng ngốc giống người Nhật Bản sao! Muốn mua xe thì trước tiên đi thuê
một chỗ ở bãi đỗ xe, sau khi mua xe xong thì trả lại chỗ đó, vậy chẳng phải là
vấn đề được giải quyết hay sao?”
Hai ngày
sau, một số bạn bè người Nhật đến đưa người Hoa này đi chơi, họ đi bộ hoặc là
đi bằng tàu điện ngầm. Những người bạn Nhật phân trần rằng: “Tokyo mua xe thì dễ, nhưng
tìm chỗ đỗ xe thì không dễ dàng gì. Do đó, anh chịu khó đi tàu điện ngầm vậy
nhé.”
Người Hoa
này lập tức truyền cho anh ấy cách để giải quyết vấn đề. Không ngờ rằng anh ấy
đã không “ngộ đạo” mà còn dửng dưng nói: “Nếu
muốn lợi dụng sơ hở, thì có nhiều cách lắm. Ví dụ như mẹ tôi sống ở quê, nếu
muốn thì có thể dùng hộ khẩu cũ là mua được xe. Nhưng thực tế thì tôi định cư ở
Tokyo, không có chỗ đỗ xe mà lại mua xe, vậy thì những người hàng xóm sẽ nhìn
tôi như thế nào? Lái xe đi làm, tôi phải đối diện với đồng nghiệp ra sao? Cấp
trên và những người đàng hoàng sẽ không làm như vậy.”
Cơ chế
trả lại hàng vô điều kiện ở Mỹ và những quy định đầy lỗ hổng ở Nhật, đều được
xây dựng trên cơ sở “tín nhiệm”. Nếu sự “tín nhiệm” sụp đổ, thì xã hội cũng sẽ
có thể sụp đổ. Do đó, ở xã hội Tây phương, người ta có thể tha thứ cho các
chính trị gia làm sai, nhưng không thể tha thứ cho những chính trị gia nói dối.
Nếu như
chúng ta “giả đổi thành thật,
thật cũng giả”, mỗi người đều
hư hư thực thực, thì toàn xã hội sẽ vận hành trên cơ sở “hoài nghi”. Tư duy ảnh
hưởng đến hành vi, mà hành vi của mỗi cá nhân sẽ ảnh hưởng rộng ra đến dịch vụ
kinh doanh và vận hành xã hội.
Khi đi
tàu điện ngầm tại Rome bạn sẽ phát hiện rằng có máy bán vé nhưng không có soát
vé. Chắc hẳn bạn sẽ thấy lạ lắm phải không? Làm thế này làm sao kiểm soát được
xem hành khách lên tàu có mua vé hay không? Vận hành tàu điện ngầm thế này
chẳng phải sớm muộn gì cũng bị lỗ hay sao?
Đây chính
là cách nghĩ quen thuộc của chúng ta, luôn liên tưởng mọi chuyện theo kiểu khôn
vặt hoặc vì tham lợi nhỏ cho bản thân mình. Đối với người Ý mà nói, nếu chúng
ta hỏi câu hỏi này thì thật kỳ lạ. Đi xe có thể không mua vé chăng? Đi xe làm
sao có thể không mua vé cho được? Cách nghĩ, cách tư duy của hai bên quả có sự
khác biệt lớn.
Nếu như
bạn thực sự muốn biết có thể đi tàu mà không cần mua vé hay không, thì câu trả
lời là có thể, hoàn toàn có thể lên tàu đi một vài trạm, nhưng phải đảm bảo
không để cho giới quản lý ở Ý biết được, nếu biết họ nhất định sẽ phạt bạn. Và
sau này nếu bị phạt nhiều lần, có thể tạo thành tiếng xấu ở nước ngoài, thật sự
là cái được không bỏ cho cái mất!
Xây dựng
tín nhiệm không dễ, nhưng điều này lại thực sự quan trọng! Mức độ tín nhiệm lẫn
nhau càng cao, thì quản lý sẽ càng nới lỏng hơn. Nếu như đi đúng đường, thì sẽ
không sợ phải đi xa!
Hồng Ngọc
(Trí thức)
Nhận xét