4857. Cá rô lội ngược
Cá
rô lội ngược
Dân trí Ở xứ Trảng Cò (Cà Mau), cá rô đồng là đặc sản
lừng lẫy một thời, có hàng ngàn chuyện về sự trù phú của cá rô. Thế nhưng hiện
nguồn đặc sản này đang trở nên cạn kiệt. Đặc biệt mới đây, Cà Mau còn phải xuất
ngân sách để mua cá rô giống ở nơi khác về thả. Dân trí xin giới thiệu bạn đọc
bài viết "cá rô lội ngược" của nhà văn Võ Đắc Danh.
Quê
vợ tôi ở kinh Trảng Cò, một con rạch nhỏ nằm ở ven rừng U Minh hạ. Ba mươi năm
trước, khi chúng tôi mới quen, mỗi lần muốn về thăm, tôi phải đi xe đò từ Bạc
Liêu xuống Cà Mau, rồi từ Cà Mau ngồi tàu đò hơn ba tiếng đồng hồ mới tới Rạch
Ráng. Từ rạch Ráng, lội bộ hơn bốn cây số mới tới Trảng Cò. Nhưng những lần về
thăm như vậy, ít khi tôi đi vòng theo xóm mà hễ tàu đò vừa ghé chợ Rạch Ráng là
tôi cứ nhắm hướng rồi băng đồng. Ngay cả mùa mưa, dù phải lội mấy chục công đất
cày nhưng tôi vẫn lội để rút ngắn thời gian.
Mùa
sa mưa, mỗi sáng tôi thường ra ngồi trên sàn nước, giáp với mé ruộng phía sau
nhà để câu cá rô con, cá mới đẻ chừng một hai tháng tuổi mà dân quê thường gọi
là cá rô thóc. Chặt một cành trúc nhỏ hoặc một nhánh tre gai, cột sợi dây câu
bằng cọng chỉ may quần áo se lại làm đôi. Lưỡi câu cũng uốn bằng cây kim may
quần áo, loại kim may tay thật nhỏ, không cần ngạnh. Mồi câu là một con mắm
sống, xé ra từng miếng nhỏ li ti. Vừa thả mồi xuống là một bầy cá rô con bu
lại. Chỉ cần gặt nhẹ là dính một con cá. Cứ thế, chúng tôi vừa câu vừa tâm sự.
Đến lúc cảm thấy cá dư một bửa ăn thì cho vào cái rổ dầy, dùng miếng vỏ dừa khô
chà qua chà lại mấy vòng cho cá rô sạch vẩy rồi ngắt hầu rửa sạch. Bắc cái tô
sành lên bếp, cho vào mấy muỗng nước mắm ngon, một tí đường, một tí mỡ, một tí
bột ngọt, một tí tiêu. Khi nước mắm sôi ùn lên thì đổ cá rô vào, đợi cho sắt
lại và dọn cơm ra ăn liền khi cái tô cá còn sôi ụt ụt.
Tình cảm chúng
tôi lớn dần theo những sinh hoạt chân quê như thế.
Mùa lúa trổ đòng
đòng, mỗi lần về Trảng Cò thì tôi mua theo vài tay lưới. Chiều xuống bơi xuồng
ra ruộng, vét một đường rong trong kẽ lúa, kéo tay lưới xuống đó. Sáng ra cá rô
lôi liệt cả cặp đài, tay lưới cuốn tròn, không còn chổ nào để gở, thậm chí thấy
cá nhiều hơn lưới.
Mùa lúa chín, tôi
vác rá ra đồng, chọn những khu đất trũng, đào một cái hầm trên bờ mẫu, lấy đất
bùn vuốt láng trên miệng hầm. Xong cứ bỏ đó vô nhà, ngồi hút vài điếu thuốc rồi
xách giỏ ra thăm. Cá rô nhảy đầy hầm đến một mình không xách nổi.
Cá rô mùa lúa chín
thì không còn gì phải nói. Do nó ăn những bông lúa mới vừa ngậm sữa nên mỡ đầy
bụng, thịt vừa béo, vừa thơm, vừa ngon một cách lạ lùng. Ngoài món kho tộ
truyền thống, cá rô mùa lúa chín còn đặc biệt ngon hơn với món nướng trui và
nấu canh chua cơm mẻ với bông so đũa, bỏ vô một nắm rau tần.
Hình ảnh con cá rô
phóng lên khỏi mặt nước chừng năm ba tấc để đớp cho kỳ được hạt lúa vừa ngậm
sữa đã trở thành quen thuộc với người dân xứ U Minh. Nhưng có một thời nó trở
thành chuyện trà dư tửu hậu trong làng báo Cà Mau. Số là, lúc ấy anh Sáu Kiên
làm Tổng biên tập báo ảnh Đất Mũi. Một hôm, khi bàn chuyện làm báo tết, anh
giao cho tổ phóng viên ảnh phải chụp cho được hình ảnh con cá rô đang phóng lên
đớp bông lúa chín. Sau đó dân trong làng ảnh Cà Mau biến cái ý tưởng của anh
Sáu Kiên thành mẩu chuyện hài. Nhưng rồi mọi người cũng bất ngờ khi nghệ sĩ
nhiếp ảnh Lê Nguyễn đã làm được điều kỳ diệu đó. Anh vác cái ông kính tele 500
xuống U Minh rình rập suốt cả tuần, tốn gần chục cuốn phim để thực hiện một
cách trọn vẹn ý đồ của Tổng biên tập.
Ở Cà Mau, trong
những lúc trà dư tửu hậu, hễ nhắc đến cá rô thì mỗi người một chuyện, thi nhau
mà kể, người sống nhiều thì kể nhiều, hàng ngàn chuyện về sự trù phú của cá rô.
Có lần ông Sáu Dân
về làm việc. Khi ngồi nghe một vị lãnh đạo tỉnh báo cáo về các mô hình kinh tế,
trong đó có mô hình nuôi cá chép, cá mè, cá trắm cỏ. . . ông Sáu gạt ngang: Ở
xứ nầy phải nói rằng món ăn hàng đầu là cá rô kho xoong đất, tại sao các anh
không tính đến chuyện phát triển con cá rô. Các loại cá công nghiệp hãy để cho
xứ khác người ta làm.
Sau chuyện ấy,
nhiều người giật mình nhớ ra chuyện khác. Hồi ông Sáu Dân còn làm bí thư thành
ủy thành phố Hồ Chí Minh, ông đã cho người xuống Cà Mau mua hàng chục tấn trái
đước về trồng ở Cần Giờ. Gần hai mươi năm sau, khi ông đang làm Thủ tướng, lúc
ấy rừng đước Cần Giờ đã thành khu du lịch sinh thái nổi tiếng thì rừng đước Cà
Mau cũng đến hồi cạn kiệt. Trong một chuyến về Cà Mau, ông nói: Mấy anh có cần
mua trái đước về trồng lại rừng thì lên Cần Giờ tôi bán lại cho.
Chiều nay, bổng
dưng anh Nguyễn Bé - Tổng biên tập báo Cà Mau - gọi điện cho tôi, giọng anh vừa
có hơi men rượu, vừa có chút nghẹn ngào. Anh hỏi tôi còn nhớ câu chuyện chú Sáu
Dân nhã ý bán trái đước giống của Cần Giờ cho Cà Mau trồng lại rừng ngập mặn
Năm Căn không, tôi nói sao lại không, nhưng mà nhắc lại để làm gì. Nguyễn Bé
không trả lời tôi mà nói vắn tắt rằng, Cà Mau vừa xuất ngân sách ra mấy chục
triệu đồng để lên tỉnh Đồng Nai mua hai tấn cá rô giống về thả xuống các lâm
trường ở rừng U Minh hạ.
- Chỉ nói cho mầy nghe
vậy thôi, cúp máy nghen !
Trong câu nói sau
cùng, tôi biết bạn tôi đang khóc. Một người yêu quê hương xứ sở, yêu ruộng đồng
đến cuồng say, đến cực đoan như vậy thì không thể nào chịu đựng nổi khi thấy
con cá rô lội ngược từ xứ Đồng Nai về để làm giống cho xứ U Minh.
Võ Ðắc Danh
(Dân trí)
Nhận xét