4457. Tham nhũng quyền lực
Tham nhũng quyền lực
Nguyễn Vạn Phú/ TBKTSG
PNTB: Nhà báo Nguyễn Vạn Phú phân tích chính xác: 'Chính tham nhũng quyền lực mới là một dạng tham nhũng phổ biến nhất, ở nhiều tầng nấc nhất và cũng khó chống nhất'. Theo PNTB, xét cho cùng, tham nhũng quyền lực mới là cơ sở cho tham nhũng của cải tiền bạc. Muốn giảm điều này phải có sự kiểm soát quyền lực (như đồng chí Vũ Huy Hoàng, phó ban Tuyên giáo Trung ương đã có cả một bài phân tích trên VNN). Tuy nhiên, một khi mô hình nhà nước của ta vẫn không chịu thực hiện tam quyền phân lập, một cơ chế hiệu quả nhất cho kiểm soát quyền lực, mà các nước tiến bộ đã thực hiện hàng trăm năm nay không thể thay đổi, rồi vấn đề dân chủ vẫn không được thực hiện đầy đủ, thậm chí còn mất dân chủ, người dân 'chưa được phép mở miệng' nói lời trung thực...thì không có thuốc nào chữa được bệnh tham nhũng mà trước hết là tham nhũng quyền lực.
Nói đến tham nhũng phần đông mọi người nghĩ ngay đến tiền - vàng
- đô la, những món có thể trao tay nhanh chóng dễ dàng. Chính vì thế mới có
người đề nghị từ nay chỉ in tiền có mệnh giá nhỏ, dưới 20.000 đồng như một biện
pháp chống tham nhũng!
Tuy nhiên, chính tham nhũng quyền lực mới là một dạng tham nhũng
phổ biến nhất, ở nhiều tầng nấc nhất và cũng khó chống nhất.
Trong các vụ việc cha bổ nhiệm con hay nói cho đúng cha tạo điều
kiện để con được bổ nhiệm vào những vị trí rồi cũng có quyền lực thì dù cho có
đúng quy trình, dù luật pháp chưa lường hết để ngăn chặn thì các vụ việc như
thế chính là biểu hiện của sự tham nhũng quyền lực.
Cán bộ nhà nước, ở bất kỳ cương vị nào, cũng được Nhà nước trao
cho một số quyền lực để hành xử chức trách Nhà nước giao phó. Bất kỳ ai lạm
dụng cái quyền lực đó để tư lợi, sử dụng cái quyền lực đó không cho công việc
mà cho chính bản thân mình hay gia đình mình, người đó đang tham nhũng quyền
lực.
Và trong thực tế đâu chỉ có chuyện lạm dụng quyền lực một cách
trực tiếp, dễ bị phát hiện. Cảnh sát giao thông thổi phạt người vi phạm luật
giao thông nhưng bỏ túi vài trăm ngàn chứ không lập biên bản là một dạng tham
nhũng quyền lực cò con, dễ bị phát hiện. Phức tạp hơn sẽ có sự đổi chác để
quyền lực được ban phát cho một bên nhìn qua thì không hưởng lợi gì nhưng sẽ
được đổi lại để từ một nơi khác quyền lực lại ban phát một cách “vô hại”. Hai
cái “vô hại” như thế rồi sẽ tự “cân đối” lợi ích cho nhau - từ đó mới đẻ ra
nhóm lợi ích!
Chính vì thế con đường cha bổ nhiệm cho con chỉ là một bước trên
đại lộ tham nhũng quyền lực gián tiếp; nó có thể đơn giản là số cổ phiếu được
chia hay quyền mua cổ phiếu, quyền mua căn hộ, đến phức tạp hơn một chút là dàn
xếp học bổng cho con cái đi học ở các trường đắt tiền ở nước ngoài. Từ đó đến
có tên trong các danh sách như kiểu hồ sơ Panama đâu có gì là xa.
Tình trạng tham nhũng này ai cũng thấy, ai cũng lên tiếng tỏ rõ
quyết tâm muốn dẹp. Giải pháp cũng có nhiều, kể cả chuyện in tiền mệnh giá
nhỏ... Nhưng kết quả cụ thể chưa được bao nhiêu trừ một số vụ được phát hiện
gần đây.
Con đường đơn giản nhất để chống lại tham nhũng nằm ngay trong
khái niệm đưa ra ở đầu bài: quyền lực. Nếu không có quyền lực, người ta không
thể tham nhũng và cũng chẳng ai chạy chọt với kẻ không có quyền lực.
Nhưng Nhà nước cũng không thể vận hành nếu không trao quyền cho
cán bộ để thay mặt Nhà nước mà hành xử. Vì thế con đường duy nhất là kiểm soát
quyền lực - tức là trao quyền lực nhưng quyền lực đó sẽ bị giám sát chặt chẽ từ
nhiều phía. Thứ nhất phải loại bỏ hết mọi “ngoại lệ”, tức dùng các biện pháp
không có trong hệ thống luật pháp để can thiệp vào sự vận hành của bộ máy công
quyền. Hiện nay tính song trùng của bộ máy tạo ra những khe hở mang tính can
thiệp như thế và làm vô hiệu hóa các công cụ kiểm soát luật định.
Thứ hai phải hiểu vai trò giám sát của người dân thông qua báo
chí không phải là chuyện muốn thì làm, không muốn thì gia giảm. Đó là một cơ chế
mà nhân loại đã dày công xây dựng thì phải để nó phát huy tác dụng.
Tính giám sát lẫn nhau của, chẳng hạn, đại biểu Quốc hội chất
vấn việc bổ nhiệm sai luật; bên tòa án không màng đến sự can thiệp của ông chủ
tịch tỉnh để vẫn xử công minh một ông phó chủ tịch tham ô... phải được tôn
trọng. Các chỉ đạo loại như thủ trưởng cơ quan hành chính bảo bên tòa phải xử
mạnh tay vào là hỏng cái tính giám sát lẫn nhau đó.
Tinh thần của kiểm soát quyền lực nói cho cùng là sự bắt buộc
của một cơ chế, trong đó từ cấp cao nhất tự đặt mình dưới những ràng buộc giúp
bản thân mình và bộ máy bên dưới có muốn tham nhũng quyền lực cũng không làm
được. Và sự thành công của việc kiểm soát quyền lực phải dựa vào việc xây dựng
luật lệ, cơ chế, thể chế để ai nấy dựa vào đó mà hành xử chứ không phải chỉ dựa
vào đạo đức của người đứng đầu.
Nguyễn Vạn Phú/(Thời Báo KTSG)
Nhận xét