4076. HÈN ĐẾN THẾ LÀ CÙNG !
HÈN ĐẾN THẾ LÀ CÙNG !
GS.NGUYỄN ĐÌNH CỐNG
Trong truyện ngắn “Đôi mắt” của Nam Cao, khi nghe vợ đọc xong
một đoạn của “Tam quốc”, anh chàng Hoàng hạ một câu để đời : “Tài thật, tài thật, tài đến thế
là cùng, tiên sư anh Tào Tháo”.
Ngày nay, khi nghe chưa xong đầu đuôi chuyện thời sự, ông bạn
già của tôi lẩm bẩm: “ Hèn
thật, hèn thật, hèn đến thế là cùng”. Tôi
chờ xem ông có tiếp thêm câu gì nữa không, đại khái như…tiên sư anh nào
đó, nhưng chỉ nghe thấy ông nuốt ực một tiếng, cố ghìm lại cái gì đấy
đang muốn trào qua cổ họng. Tôi vội vỗ lưng ông mấy cái và khuyên bớt bức xúc,
không thì huyết áp lại tăng.
Chuyện thời sự gì mà nóng vậy. Thưa rằng chuyện “dân chủ đến thế là cùng”.
Nhưng trước khi bàn tiếp vấn đề dân chủ, xin kể vài chuyện liên
quan đến thái độ hèn.
Chuyện xưa, Hàn Tín lúc còn hàn vi, vui vẻ chui qua háng anh
hàng thịt, nhiều người đương thời cho là hèn, quá hèn, nhưng đời sau cho là
dũng cảm, quá dũng cảm. Quản Trọng khi còn trẻ, đi lính, khi xông trận thường
tìm cách lùi lại phía sau, nhiều người cho là hèn, chỉ có Bảo Thúc Nha bênh
vực, và về sau mới thấy rõ Quản Trọng không phải người hèn.
Chuyện gần đây. GS Tạ Quang Bửu, sinh thời kể 2 chuyện
liên quan. 1- Năm 1952, giữa rừng Việt Bắc, đêm tối như bưng, mưa gào gió thét,
sấm chớp vang trời, ông nằm một mình trong lều, sợ quá, rất muốn chui sang lều
bên cạnh cùng với tướng Nguyễn Chí Thanh cho bớt sợ, nhưng không dám, ngại bị
mang tiếng sợ sấm sét. Không ngờ tướng Thanh chui vào lều ông và nói : “Anh Bửu ơi, anh có sợ không, tôi
sợ lắm nên sang đây với anh cho bớt sợ”. 2-
Năm 1973. Chính phủ họp bàn chuyện mở rộng Thủ đô lên Xuân Hòa. Trước cuộc họp
GS Bửu đã bàn với GS thiếu tướng Trần Đại Nghĩa sẽ phát biểu không tán thành.
Cuộc họp do thủ tướng Phạm Văn Đồng chủ trì, thảo luận một hồi rồi lấy
biểu quyết. GS Bửu thấy mọi người đều giơ tay, cũng rụt rè giơ theo. Bỗng sực
nhớ ra, quay sang bên cạnh thấy tướng Nghĩa ngồi im, khoanh tay trước ngực. Kết
thúc câu chuyện GS Bửu nhận xét : “Như vậy mình cũng chưa thoát được là một anh hèn, phải như anh Thanh, anh Nghĩa
mới là dũng cảm”.
Thế mới biết giữa hèn và dũng cảm nhiều khi cũng khó phân biệt.
(Xem thêm: ở đây)
Nhận xét