3984. Loạt bài về "cãi nhau" xung quanh cái "triện gỗ"
TRANH CÃI "NẢY LỬA" VỀ CÁI GỌI LÀ ẤN "SẮC MỆNH CHI BẢO"
 |
| Hai mặt ấn “Sắc mệnh chi bảo”. |
Ấn “Sắc mệnh chi bảo”:
Hiếm, quý và gây tranh luận
Thứ Bảy, 27/02/2016, 14:05:41
NDĐT - Cuộc tọa đàm khoa học “Ấn gỗ “Sắc mệnh chi bảo” phát hiện
trong đợt khai quật tại Hoàng thành Thăng Long 2012 - 2014” diễn ra chiều 26-2,
tại Hà Nội, do Trung tâm Bảo tồn di sản Thăng Long - Hà Nội tổ chức là cuộc đối
thoại khoa học sôi động và thú vị. Có lẽ, tại Trung tâm Hoàng thành, chưa có
cuộc tọa đàm khoa học thu hút nhiều sự quan tâm của các học giả và báo giới đến
như vậy.
Sau khi được nghiên cứu chỉnh lý sơ bộ, được trưng bày nhưng nằm im lìm cùng với hơn 150 hiện vật khác tại nhà N26 thuộc khu Trung tâm Thành cổ Thăng Long từ tháng 10-2014 đến tháng 12-2015, đột nhiên, hiện vật mang bốn chữ ““Sắc mệnh chi bảo”” được nhắc đến nhiều từ lễ dâng hương tưởng niệm các bậc tiên liệt, tiên hiền và khai Xuân Bính Thân (16-2-2016).
Được phát hiện ngày 3-12-2013 trong đợt khai quật
khảo cổ học và xử lý di dời di tích, di vật tại khu vực xây dựng đường hầm và
bãi xe ngầm của công trình Nhà Quốc hội (khu vực Vườn Hồng). Đó (chỉ) là một di
vật bằng gỗ có kích thước khá nhỏ, hình vuông (dài 11,5cm, rộng 11,5cm, dày
0,5cm) và bị vỡ làm đôi rất cân đối. Trên mặt di vật có khắc nổi bốn chữ Hán
“Sắc mệnh chi bảo” theo kiểu Triện. Hai chữ “Sắc mệnh” khắc theo hàng dọc ở bên
trái, hai chữ “Chi bảo” khắc theo hàng dọc ở bên phải. Mặt lưng di vật có màu
sơn đỏ đã bị bong tróc gần hết nhưng còn lại dấu vết hình tròn (đường kính
trung bình 9,0 cm, rộng nhất 9,8 cm) của vật liệu kết dính. Đây có thể đoán
định là dấu vết gắn kết giữa phần thân và núm di vật (đã bị mất). Di vật được
ghi rõ tọa độ và cao độ, chụp ảnh, vẽ ghi, tư liệu hóa tại nơi phát hiện sau đó
được lấy lên ngay và đưa vào bảo quản cấp thiết để tránh bị hủy hoại vì các yếu
tố môi trường.
Lớp văn hóa thời Trần nơi phát hiện di vật hoàn toàn không bị xáo trộn, có cấu trúc vật chất giống như địa tầng thời Trần đã phát hiện ở khu 18 Hoàng Diệu và khu vực Chính điện Kính Thiên. Chung quanh di vật gỗ này là các di vật khác có niên đại thời Trần là loại ngói mũi lá màu đỏ - loại di vật được phát hiện ở hầu khắp các di tích thời Trần ở Hà Nội, Nam Định, Thái Bình, Thanh Hóa...
Những điều đó càng khẳng định chắc chắn hơn về niên đại Trần của di vật.
Các chuyên gia sau khi tiếp cận với di vật đều thống nhất nhận định: Đây là một chiếc ấn gỗ thời Trần. Điều đặc biệt là chiếc ấn gỗ này được tìm thấy trong khu vực Cấm thành Thăng Long, trung tâm của Hoàng thành Thăng Long xưa, là của Hoàng đế và triều đình nhà Trần.
... nhưng vẫn tranh luận “nảy lửa”
Do không thể mang một phần di vật đi xét nghiệm bằng phương pháp C14 (vì muốn bảo tồn toàn vẹn di vật có kích thước khá nhỏ này) nên vẫn còn đồn thổi tồn nghi về tuổi của nó. Chất liệu gỗ qua mấy trăm năm có tồn tại được hay không? Nhiều nhà nghiên cứu có kinh nghiệm đã khẳng định sự tồn tại của các cấu kiện gỗ trong những điều kiện cụ thể riêng biệt có thể tới hàng nghìn năm. Có thể, nhiều người vẫn cho rằng, các vật liệu gỗ bị vùi dưới lòng đất sẽ bị mục, không thể tồn tại, nhưng ngay trong Hoàng thành Thăng Long, có nhiều hiện vật gỗ có niên đại cao hơn vẫn tồn tại. Không thể có việc ngụy tạo và đủ cơ sở khoa học để kết luận di vật khảo cổ học này phát hiện trong tầng văn hóa thời Trần.
Chuyện xôn xao giật gân về “ấn khắc ngược” hóa ra chỉ là do bản ảnh đã bị xoay lại bằng phần mềm chỉnh sửa (!). Khi đã “tận mục sở thị” hiện vật được Trung tâm bảo tồn di sản Thăng Long mang tới thì mọi ngược - xuôi thị phi cũng đồng thời biến mất.
Các ý kiến trái chiều, thậm chí mâu thuẫn đến gay gắt: “nét chữ quá xấu, chỉ như một bản sao vụng về của ấn thời Lê sơ” (Nhà nghiên cứu thư pháp Lê Quốc Việt) - “nét chữ của ấn rất quan phương, cân đối hài hòa” (Nguyên Viện trưởng Viện nghiên cứu Hán Nôm, PGS-TS Nguyễn Công Việt) cũng là chuyện bình thường xảy ra trong một cuộc tranh luận khoa học tôn trọng và dung chứa những quan điểm khác biệt. Các thắc mắc không chỉ dừng ở đó: Tại sao chiếc ấn không có núm? Liệu có thể có ấn “Sắc mệnh” chi bảo” đời Trần hay không trong khi đến thời Minh bên Trung Quốc mới có ấn loại đó? Ấn này có phải là chiếc ấn được chép trong Đại Việt sử ký toàn thư về việc vua nhà Trần kháng chiến chống quân Nguyên, không mang được ấn đi mà phải làm ấn gỗ để dùng tạm… Chiếc ấn “Sắc mệnh chi bảo” quý hiếm này vẫn còn (cần) được tiếp tục nghiên cứu với tư cách một hiện vật khảo cổ học có giá trị cao. Việc phát huy giá trị của chiếc ấn cũng cần nghiên cứu kỹ trước khi tiến hành.
Không nên “phát” ấn...
Có lẽ, vì vẫn còn mang ám ảnh khá nặng nề về sự hỗn loạn quanh việc khai ấn ở đền Trần Nam Định nên “tin đồn” Hoàng thành Thăng long cũng khai ấn (?!) đã gây nhiều bức xúc.
Tuy nhiên, các nhà khoa học và cả Trung tâm Bảo tồn di sản Thăng Long - Hà Nội tỏ ra khá thận trọng với vấn đề nhạy cảm này. Những gì đã làm mới chỉ là thử nghiệm, còn chờ những kiến đóng góp của các nhà khoa học và công luận.
Điều được các nhà khoa học khẳng định trước tiên là không nên và không thể tổ chức khai ấn, phát ấn như Đền Trần (Nam
Tuy nhiên chúng ta vẫn có thể có nhiều cách quảng bá hình ảnh và phát huy giá trị của chiếc ấn: Xây dựng góc trưng bày riêng, in poster, làm mô hình phiên bản như quà lưu niệm cho du khách...
Bài và ảnh: NGÔ VƯƠNG ANH
BÁO THANH NIÊN BẺ CONG KẾT LUẬN TỌA ĐÀM "ẤN HOÀNG THÀNH"
Chiếc ấn gỗ đời Trần quý hơn vàng
07:11 AM - 27/02/2016
Tễu blog bình: Nói thật, nếu ở hố khai quật khảo cổ học thì cục cứt cũng quý hơn vàng. Giả sử bây giờ đào được cục cứt của vua Hùng hoặc Lý Thái Tổ, Trần Nhân Tông ...chẳng hạn,...thì quý hơn kim cương chứ. Vấn đề là phải chứng minh được nó là của Vua Hùng, Lý Thái Tổ, Trần Nhân Tông. Chứ không thể nói linh tinh được. Ngay cả Ông Phan Huy Lê khi tổng kết cuộc tọa đàm cũng chưa khẳng định nó là ấn Trần, lại còn khuyến cáo không gọi là "ấn" mà chỉ nên gọi là hiện vật /cổ vật, đào đươc tại khu khảo cổ Hoàng Thành và ở tầng văn hóa thời Trần.Ông Lê xưa nay là người khôn ngoan mà lại tinh tế, ông luôn nói để ai cũng vui vẻ, và câu nói của ông ai hiểu thế nào cũng được! Vậy mà cô Trinh Nguyễn - Báo Thanh Niên, viết như đúng rồi! Đó là chưa kể bài viết này đã bỏ rất nhiều những ý kiến phản biện rất có lý của các nhà nghiên cứu, chỉ đăng nhiều những ý kiến một chiều.
Làm báo thế này, thì chết thôi! Khác nào lừa độc giả! Hay là bên ấy ăn lộc của mấy vị chủ trương Khai ấn /Phát ấn / Bán ấn ở Hoàng thành? Thế này hiểu tại sao mảng văn hóa thì Thanh Niên phải gọi Tuổi trẻ là Cụ tổ!
“Tôi đánh giá cao việc phát hiện chiếc ấn ở tầng văn hóa Trần tại Hoàng thành Thăng Long này. Có thể nói là ấn gỗ quý hơn vàng”, GS Phan Huy Lê, Chủ tịch Hội Khoa học lịch sử VN, nói.
 |
Phát hiện ấn ở tầng văn
hóa nguyên vẹn thời Trần
“Tôi đánh giá cao việc phát hiện chiếc ấn ở
tầng văn hóa Trần tại Hoàng thành Thăng Long này. Có thể nói là ấn gỗ quý hơn
vàng”, GS Phan Huy Lê, Chủ tịch Hội Khoa học lịch sử VN, nói.
Mọi chú ý đổ dồn về
PGS-TS Tống Trung Tín, Chủ tịch Hội Khảo cổ học VN, khi ông công bố quá trình
nghiên cứu về hiện vật này. Theo đó, hiện vật được phát hiện tại địa điểm Vườn
Hồng, hiện thuộc bãi xe ngầm của Nhà Quốc hội. Ông Tín cho hay việc hiện vật
này nằm trong tầng văn hóa Trần không hề có xáo trộn. Nó nằm giữa, đan xen giữa
các lớp di vật thời Trần. Các nhà khảo cổ đã phải bóc lớp ngói thời Trần ra mới
có thể thấy được di vật. Loại ngói mũi lá này cũng gặp phổ biến ở tất cả các di
tích thời Trần. “Lúc đầu, chúng tôi không nghĩ đó là ấn, chỉ nhận ra đó là
miếng gỗ. Xử lý dần dần, một mảnh có chữ Chi Bảo, một mảnh có chữ khác”, ông
nhớ lại. Mặt còn lại không khắc chữ có dấu của chất kết dính hình tròn.
Ông Nguyễn Công Việt,
nguyên Viện trưởng Viện Hán Nôm cho rằng: “Chứng tích đầy đủ có tính thuyết
phục cao. Hiện vật đúng là nằm trong lớp bao bọc của cổ vật đời Trần. Chúng tôi
tin vào xuất xứ của nó như Viện khảo cổ công bố”.
PGS-TS Phạm Quốc Quân,
nguyên Giám đốc Bảo tàng Lịch sử quốc gia, cũng cho biết ông thấy không nghi
ngờ gì về việc đây là một hiện vật thời Trần.
Tranh cãi quanh chiếc ấn cổ
Ông Tín chủ động đưa ra
các thông tin liên quan đến một số nghi ngờ gần đây quanh hiện vật mà nhóm
nghiên cứu của ông cho là ấn Sắc Mệnh Chi Bảo thời Trần. “Có người thắc mắc
chất liệu gỗ trong khảo cổ học qua hàng mấy trăm năm có tồn tại được hay không.
Có người lại thắc mắc sao ấn lại ngược. Nhà sàn Đông Sơn nổi tiếng được làm
cách nay 2.000 năm. Hoặc ngay tại Vườn Hồng có một hàng cọc gỗ khổng lồ vẫn tồn
tại. Niên đại của nó là Đại La và có người cho rằng đó là chân móng của thành
Đại La. Còn có phát hiện một ván gỗ đời Trần có hình ba con rồng mang dấu sơn
son”, ông Tín nói.
TS Nguyễn Quốc Tuấn, Viện
trưởng Viện Tôn giáo, cho biết khi ông nghiên cứu về chùa Bối Khê (Hà Nội) cũng
đã có những cấu kiện còn tồn tại từ thời Trần. Việc này đã được làm thí nghiệm
xét nghiệm niên đại.
Về việc ấn ngược, thắc
mắc đã được giải quyết sau khi các nhà khoa học mang ấn ra. Ấn bị ngược chỉ là
bản ảnh đã bị xoay lại bằng phần mềm chỉnh sửa.
Tuy nhiên, các thắc mắc
không chỉ dừng ở đó. Nhà thư pháp Lê Quốc Việt, người nhiều năm nghiên cứu ấn
chương, cho rằng chiếc ấn này có nét chữ quá xấu, chỉ như một bản sao vụng về
của ấn thời Lê sơ. Tuy nhiên, PGS-TS Nguyễn Công Việt, người đã làm luận án
tiến sĩ về ấn chương, cho rằng nét chữ của ấn rất “quan phương, cân đối hài
hòa”.
Cùng lúc, GS Hoàng Văn
Khoán so sánh chữ trên hiện vật với tiền thời Trần thấy có tương đồng. “Chữ Bảo
có bộ Vương song song cũng bắt đầu từ thời Trần kéo qua thời Hồ, đây cũng là
cách viết trên ấn”, ông nói.
Một thắc mắc khác là
chiếc ấn tại sao không có núm. Tuy nhiên, theo PGS-TS Nguyễn Công Việt, có thể
tồn tại loại ấn như vậy. Cộng với việc ấn có hai mảng đều nhau, vết ghép mịn,
ông Việt đưa ra giả thiết đây là vật để truyền lệnh chỉ. Các quan khâm sai đi
truyền đại sự sẽ dùng hai mảnh này để so chắp rồi mới truyền chỉ dụ quan trọng.
“Nếu đúng như vậy thì ấn này cực kỳ giá trị. Chúng ta mới chỉ đọc và nghe nói
chứ chưa có hiện vật nào như thế cả. VN chưa có, Trung Quốc chưa có. Đông Nam Á
cũng không có”, ông Việt nói.
Nhiều câu hỏi lặp đi lặp
lại nghi vấn dựa trên các bằng chứng ghi trong sách lịch sử. Chẳng hạn, liệu có
thể có ấn Sắc Mệnh Chi Bảo đời Trần hay không khi thời Minh bên Trung Quốc mới
có ấn đó. Liệu ấn đó có phải là ấn được chép trong Đại Việt sử ký toàn thư về
việc vua nhà Trần kháng chiến chống quân Nguyên, không mang ấn đi, làm ấn gỗ để
dùng tạm? Ấn Sắc Mệnh Chi Bảo đào được có phải ấn đó không, vì theo một số nhà
nghiên cứu, ấn gỗ được nói đến chỉ dùng vào việc quân.
Không tổ chức phát ấn
PGS-TS Trịnh Sinh cho
rằng việc tìm thấy ấn Sắc Mệnh Chi Bảo thời Trần này là “cái kết có hậu cho một
quả ấn đã cùng vua đi đánh giặc”.
GS Vũ Minh Giang, nguyên
Phó giám đốc ĐH Quốc gia, đánh giá việc tìm thấy ấn đời Trần này là: “Nó lạ
nhưng nó có thật”. Tuy nhiên, ông Giang cho rằng không nên làm theo cách đóng
ấn, nếu đóng bằng ấn chính sẽ hỏng, mà làm ra bản khác thì nó cũng khác về giá
trị.
TS Nguyễn Quốc Tuấn cho rằng không nên
mang ấn ra đóng như ở đền Trần. Ngoài ra, thử nghiệm bất cứ điều gì với ấn này
cũng nên hỏi hội đồng tư vấn.
Theo GS Phan Huy Lê, hiện
vật tìm được trong tầng văn hóa Trần, tầng văn hóa không xáo trộn thì có thể
kết luận đây là một hiện vật văn hóa thời Trần.
“Nhiều người vẫn nói là
gỗ mục không thể tồn tại được. Nhưng ngay trong Hoàng thành Thăng Long có nhiều
hiện vật gỗ vẫn tồn tại. Việc ngụy tạo không thể có ở đây được. Đủ cơ sở khoa
học để kết luận di vật khảo cổ học này phát hiện trong tầng văn hóa thời Trần.
Tôi và những nhà khảo cổ học bảo vệ kết luận này đến cùng. Xem xét sử liệu có
thể thấy có chép về ấn gỗ thời Trần. Một là tư liệu cho thợ khắc ấn gỗ khi vua
đi đánh giặc. Hai là có văn bản dùng ấn này, khẳng định là ấn thật. Điều đó có
nghĩa là chiếc ấn này không chỉ được làm ra để dùng khi đánh giặc, trong quân
mà còn dùng trong thời bình sau này, vào việc dân sự.
Đây là ấn hoàng đế nhưng lại bằng gỗ. Hiện
không có dấu nối giữa ấn gỗ này và chiếc ấn của vua chép trong sử. Nhưng phương
pháp nghiên cứu suy đoán có thể áp dụng và hoàn toàn có cơ sở để liên kết điều
đó qua nghiên cứu liên ngành.
Phải giám định gỗ, xác
định cả niên đại. Nếu trong nước chưa làm được thì đưa ra nước ngoài. Việc bảo quản
thế nào cũng phải hỏi chuyên gia. Có xu hướng làm khai ấn ở đây, nhưng tôi cho
rằng không nên làm việc đó. Ấn Sắc Mệnh Chi Bảo không nên làm như vậy”, GS Lê
kết luận.
Trinh Nguyễn
BÁO TUỔI TRẺ GHI NHẬN SAI LẠC KẾT LUẬN CỦA GS PHAN HUY LÊ
Lời dẫn của TS Nguyễn Xuân Diện:
Bài báo viết: "Kết luận buổi tọa đàm khoa học, GS.NGND Phan Huy Lê nêu quan điểm về nguyên tắc và phương pháp khảo cổ học, đủ cơ sở kết luận ấn Sắc mệnh chi bảo là hiện vật thật, chắc chắn có niên đại thời Trần".
PV Vũ Viết Tuân đã viết sai lạc hẳn ý của Ông Phan Huy Lê. Ông Phan Huy Lê chưa khẳng định nó là ấn, và càng chưa khẳng định là ẤN TRẦN. Ông còn khuyến cáo không gọi là "ấn" mà chỉ nên gọi là hiện vật/ cổ vật, đào đươc tại khu khảo cổ Hoàng Thành và ở tầng văn hóa thời Trần. Và ông nói, hiện vật ở tầng văn hóa Đời Trần thì là chắc chắn, không ai phủ nhận được, và hiện vật này không phải là hiện vật ngụy tạo hay nó rơi vào hố đời Trần như chuyện "hạt thóc thành Dền". Vậy thôi! (Xin nghe và xem clip ông Lê tổng kết tọa đàm).
Tôi
dự tọa đàm, biết ngay là báo chí sẽ hiểu nhầm và phát tán sai lạc thông tin của
ông Lê phát ra. Vì vậy, ngay lúc ông Lê phát biểu kết luận, tôi đã muốn đứng
lên để hỏi lại ý này vì biết báo chí sẽ bẻ cong hoặc hiểu sai ý ban đầu. Tôi đã
nói điều đó với TS Nguyễn Quốc Tuấn - Viện trưởng Viện Tôn giáo. Ông ấy sẽ làm
chứng cho tôi chuyện này, và các vị có thể bốc máy gọi ngay cho ông ấy!
27/02/2016 09:53 GMT+7
TT - Nhiều câu hỏi đặt ra gây nên một
cuộc tranh luận trong tọa đàm khoa học về ấn gỗ Sắc mệnh chi bảo phát hiện
trong đợt khai quật khảo cổ học tại Hoàng thành Thăng Long năm 2012-2014.
Theo đề nghị của ông Lưu Trần Tiêu, tọa đàm
tập trung vào hai vấn đề chính: đánh giá về niên đại, chất liệu, chức năng và
giá trị của ấn Sắc mệnh chi bảo được phát hiện tại Hoàng thành Thăng Long; có
nên tổ chức khai ấn, phát ấn ở Hoàng thành Thăng Long hằng năm hay không?
Vấn đề có lẽ được dư luận quan tâm nhất -
có nên tổ chức khai ấn, phát ấn thường xuyên vào đầu xuân tại Hoàng thành Thăng
Long hay không - nhận được nhiều ý kiến trái chiều.
 |
Hiện vật được tìm thấy tại Hoàng thành Thăng Long, được cho là ấn Sắc mệnh chi bảo, có niên đại thời Trần - Ảnh: V.V.TUÂN
|
TS Phạm Quốc Quân cho rằng nếu tiến hành
khai ấn thì nên thận trọng nghiên cứu về kịch bản, thời gian, cách làm ra sao.
“Hiện nay, chúng ta đang bị phản ánh sai
lệch từ chuyện khai ấn ở một số di tích làm méo mó ý nghĩa đích thực của nghi
thức này” - ông Quân bày tỏ.
Theo GS.TSKH Vũ Minh Giang (Đại học Quốc
gia Hà Nội), trước khi tính chuyện phát huy giá trị của chiếc ấn thì phải thật
khẳng định với nhau về niên đại chiếc ấn đã.
Đồng tình với ý đó, TS Nguyễn Quốc Tuấn
(viện trưởng Viện Nghiên cứu tôn giáo) cho rằng trước khi tính chuyện khai ấn,
phát ấn thì phải làm rõ các câu hỏi xung quanh hiện vật được gọi là ấn này.
“Nếu làm được tốt thì phát ấn cũng được,
nhưng phải tuyệt đối không để dẫn đến việc tạo ra hình ảnh hỗn loạn đến mức
không thể chấp nhận được như các lễ phát ấn, khai ấn mà nhiều nơi đang làm hiện
nay.
Nếu Hoàng thành Thăng Long tiến hành khai
ấn mà không chuẩn bị thật tốt thì có thể sẽ tạo ra cuộc “cạnh tranh khai ấn,
phát ấn”, làm mất đi ý nghĩa của di sản Hoàng thành Thăng Long” - ông Tuấn lo
ngại.
Ông cũng nói thêm lẽ ra Trung tâm bảo tồn
di sản Thăng Long - Hà Nội và Hội Bảo tồn di sản văn hóa Thăng Long cần phải có
sự thảo luận, cân nhắc, tham khảo ý kiến trước khi tiến hành khai ấn thể nghiệm
như vừa rồi.
Kết luận buổi tọa đàm khoa học, GS.NGND
Phan Huy Lê nêu quan điểm về nguyên tắc và phương pháp khảo cổ học, đủ cơ sở
kết luận ấn Sắc mệnh chi bảo là hiện vật thật, chắc chắn có niên đại thời Trần:
“Nhìn một cách tổng quan, giá trị ý nghĩa
của ấn này tôi đánh giá cao, trong lịch sử VN không có và lịch sử thế giới cũng
không có, ấn ra đời trong cuộc chiến đấu chống quân Nguyên Mông của vua tôi nhà
Trần. Nếu sau khi nghiên cứu chắc chắn 100% thì ấn xứng đáng là bảo vật quốc
gia”.
Tuy nhiên, GS Phan Huy Lê không tán thành
việc tổ chức khai ấn và phát ấn tại Hoàng thành Thăng Long:
“Trước hết, cần phải bảo quản hiện vật này
cho tốt. Còn tôi không tán thành tổ chức khai ấn và phát ấn. Nếu tổ chức phát
ấn để cầu may, cầu thăng quan tiến chức thì phải rút kinh nghiệm từ trường hợp
của đền Trần (Nam
VŨ VIẾT
TUÂN
Nhận xét