3974. Chém, chọi, cướp và thề
Chém, chọi, cướp và thề
CanhCo
Mỗi năm có ba chữ C to đùng vào những
ngày tháng Giêng, khi người Việt vẫn mang nặng tâm lý là tháng ăn chơi, tháng
lễ hội và cờ bạc mà trong những trò ăn chơi ấy lộ rõ tính cách người Việt, hay
ít ra một bộ phận rất lớn người Việt một cách thảm hại.
Chém. Tại sao vẫn còn lễ tục dã man này
trong xã hội văn minh khi nhà nước vẫn một hai cho rằng cả nước đang hòa mình
vào thế giới phẳng, nơi mà cuộc sống của từng người bên này bán cầu cũng được
nhín ngắm, sờ mó, thậm chí rình rập của người khác ở phía bên kia.
Chém lợn ở làng Ném Thượng năm nay xem
ra thiếu ầm ỉ, đám rước ông “lợn” lèo tèo vài trăm người với hình bác to đùng
đi trước. Vài người theo sau với lộng, cán, trống cùng với phướn và ông lợn nằm
trên xe cây coi bộ buồn rầu ủ rũ lạ. Lễ hội chém lợn được đông đảo người trẻ
tham gia, không biết nếu có dịp ra nước ngoài du học các em trả lời sao khi bạn
bè ngoại quốc hỏi các em nghĩ sao về hình ảnh dã man này?
Bên cạnh lễ hội phanh thây lợn của làng
Ném Thượng Bắc Ninh thì người dân Đồ Sơn Hải Phòng lại có nguồn vui chọi trâu
không kém phần dữ tợn. Con vật giúp người nông dân ngoài đồng, hiền lành chăm
chỉ với công việc ngàn năm trên mảnh ruộng Việt Nam bị
đem ra giết nhau với đồng loại. Biết ơn trâu cày người ta cho hai con chọi với
nhau, kết quả cả hai lăn đùng ra chết!
Không biết cộng
đồng nông nghiệp miền Bắc khi thấy người bạn cày của mình ngã xuống với sự hả
hê gần như tàn bạo của con người thì những khán giả đa số là nông dân chung
quanh sẽ nghĩ sao?
Chọi trâu không có ở miền nam vì trên
những thửa ruộng cò bay thẳng cánh ấy hình như người nam bộ ý thức được rằng
“ăn quả nhớ kẻ trồng cây”, mặc dù đó chỉ là một con trâu, một sinh vật chỉ biết
vẫy đuôi khi người ta vuốt ve nó. Trong cái vẫy đuôi ấy người miền nam lại thấy
mối tương quan giữa người với trâu trong khi người miền bắc không thấy như thế.
Đó là trâu với
người, còn người với người thì sao?
Họ không chém,
không chọi nhưng họ cướp.
Chữ C, cướp, thứ
ba hình thành từ vài năm gần đây khi các lễ hội giữa người với người rộ lên và
người ta chăm chăm nhìn vào vật được tuyên truyển quảng bá là có sức mạnh thay
đổi cuộc đời người cướp dược nó. Thứ nhất là “phết” và kế đó là “lộc” Hai vật
vô tri bỗng dưng lấp lánh và linh thiêng như thánh, có khả năng làm hàng chục
ngàn trai tráng nhào vào tranh cướp, đạp lên nhau không khoan nhượng, giật được
nhưng không thể thoát ra khỏi cái đám đông cuồng si ấy….Phết, lộc sau đó không
biết về tay ai nhưng bao năm qua không một cán bộ cao cấp nào công khai rằng
mình cướp được nó, kể cả ông Bộ trưởng bộ Văn hóa thể thao du lịch, người cổ vũ
cho những trò cướp giật này hàng năm để thu hút du lịch.
Hãy cùng báo chí
quan sát lễ khai ấn năm nay sẽ thấy, sự nhếch nhác, vô trật tự, bất lực của cơ
quan chức năng mặc dù đã gửi hàng ngàn cảnh sát cơ động và dân phòng tới giữ
trật tự.
Ngay cổng vào
đền, người có vé đại biểu, tức những quan chức có máu mặt, chen lấn vào cửa
trước khi những người không phải là đại biểu tràn vào. Hàng ngàn đại biểu như
thế nói lên điều gì? Họ tới nơi đây để tuyên dương nền văn hóa cổ của Việt Nam hay kéo nhau tới để hy vọng vào bổng lộc
mà triều đình XII sẽ ban phát cho họ?
Thanh niên trai
tráng đa số khỏe và lực lưỡng chừng như chỉ chờ hai ngày giật phết và cướp lộc
để chứng tỏ cơ bắp của mình. Phía sau đó là ước muốn nóng rực một chức quan mà
thánh thần sẽ ban cho không cần tài năng hay trí tuệ. Tâm lý nông nghiệp và lạc
hậu này lại được chính nhà nước cổ vũ, tuyên truyền thì thật là lạ! Người thì
bảo đó là kế sách ngu dân để trị, kẻ khác lại cho rằng văn hóa truyền thống cần
được duy trì chẳng qua dân trí thấp nên nét đẹp của lễ hội bị biến tướng…
Ôi không lẽ tới
thế kỷ 21 dân trí của nước ta mới thấp, còn những năm tháng trong chiến tranh
trước đây lễ hội vẫn có vẫn đông sao không xảy ra những điều khó coi như vậy?
Hãy nhìn hàng
ngàn đại biểu có vé vào cửa đền Trần hẵng nói. Đây là quan trí rõ ràng khi kéo
nhau đi xin lộc cho ước muốn thăng quan tiến chức. Người dân chẳng qua là đám
ăn theo, chút hy vọng cỏn con vì đã biết chốn ấy không thể là chỗ của mình.
Văn hóa lễ hội
miền Bắc không kém và thấp lè tè như biểu hiện như chúng ta thấy bởi bên
cạnh những buổi lễ đầy tính chất cướp biển ấy là một lễ hội mà không ông quan
nào muốn tham gia như lễ hội đền Trần dù nó đậm chất nhân văn hơn bất cứ lễ hội
nào, nó có cái tên rất đẹp: Lễ Minh thề.
Từ sau năm 2003 lễ hội này được phục
dựng lại và mỗi năm vào ngày 14 tháng Giêng âm lịch tại thôn Hoa Liễu xã Thuận
Thiên, huyện Kiến Thụy, Hải Phòng dân làng tập trung lại trong một không khí
trang nghiêm và nhất cử nhất động đều theo đúng những gì mà cả làng đã làm từ
nhiều chục năm về trước. Tâm điểm của lễ hội minh thề này là từ quan chí dân
tham dự sẽ trực tiếp nói lên lời thề với đất trời tiên tổ những điều tốt nhắm
tới xã hội, nhân quần và cho chính bản thân mình. Lời thề được đọc lên trước
các anh linh và có nội dung như sau:
“Ai dùng của
công dùng vào việc công xin thần linh ủng hộ; ai lấy của công dùng vào việc tư,
cầu thần linh đả tử; làm tôi bất trung, làm con bất hiếu, xin thần linh tru
diệt”.
Sau khi nghe lời
thề, người dân tham dự sẽ cùng hô to hai lần : “y như miệng thề” để tỏ quyết
tâm giữ lời thề do bô lão đọc lên, và như vậy là gần như toàn cái thôn nhỏ bé
ấy không chừa một ai. Lễ hội tuy có hình thức thần linh nhưng tính nhân văn của
nó không thể bàn cãi nhiều hơn, nó nói lên mục đích làm cho guồng máy xã hội
tiến dần tới đạo đức làm người và uốn nắn quan chức trở về với lương tâm và bổn
phận.
Tiếc một điều từ
khi lễ hội được phục dựng lại đôi khi quan chức có tới dự nhưng hầu hết với tư
cách “tham quan, chứng kiến” không ai cùng hô to câu “y như miệng thề” như dân
chúng trong vùng.
Báo chí cũng
nói, năm nay lễ hội Minh thề tại Hải phòng vắng khách! Thật là một cái tựa
nhiều ẩn dụ.
Quan chức không
về và nhất là không dám mở miệng thề vì dù sao trong thâm tâm họ, trời đất
thánh thần là có thật, việc tham ô nhũng lạm của họ cũng là có thật vì vậy nếu
thần thánh thi hành lời thề thì mạng sống của họ sẽ ra sao?
Thay vì chạy tới
Hải Phòng họ lái những chiếc công xa sang trọng trực chỉ thành phố Nam Định để
tham gia việc khai ấn đển Trần. Trách họ làm chi, có trách là trách Đức Thánh
Trần vì ngài không làm phép để kẻ nào bất chính bước vào đền của ngài sẽ thổ
máu tươi mà chết trước khi cướp lộc.
Theo blog Cánh cò
Nhận xét