3607. Việt Nam và kinh nghiệm chuyển đổi hoà bình qua dân chủ
Việt
Nam và kinh nghiệm chuyển đổi hoà bình qua dân chủ
Thiện Ý/ VOA/ Chủ Nhật, ngày 22.11.15
Kết quả chính thức của cuộc bầu cử ngày 8/11/2015 tại Myanmar cho thấy
đảng đối lập Liên minh Dân chủ Toàn quốc (National League for Democracy - NLD)
do bà Aung San Suu Kyi lãnh đạo đã thắng lớn với tỷ lệ trên 80% so với khoảng
10% phiếu bầu cho đảng Liên minh Đoàn kết và Phát triển (Union Solidarity
and Development Party - USD) đang cầm quyền, còn lại khoảng 10% bầu cho 89 đảng
còn lại. Tổng thống và Chủ tịch Quốc hội Myanmar đương nhiệm đã có lời chúc
mừng rất sớm và đưa ra lời cam kết sẽ thực hiện việc bàn giao chính quyền cho
đảng thắng cử một cách êm thắm.
Như vậy là cuộc bầu cử tự do lần đầu tiên sau 53 năm người dân Miến Điện
mất quyền dân chủ dưới chế độ độc tài quân phiệt (1962- 2015) đã diễn ra và kết
thúc tốt đẹp. Đối với Myanmar ,
đây là một biến cố có ý nghĩa lịch sử , kết thúc một tiến trình chuyển đổi đầy
cam go sang chế độ dân chủ, đa đảng một cách hòa bình, ổn định. Biến cố này đã
được thế giới dân chủ ca ngợi mang lại hy vọng cho nhân dân các nước đang sống
dưới chế độ độc tài, trong đó có nhân dân Việt Nam . Mọi người Việt Nam trong và
ngoài nước đều hy vọng Việt Nam rồi cũng sẽ có một ngày như thế, với ước
mơ rằng đảng Cộng sản Việt Nam (CSVN) cũng sẽ rút ra những kinh nghiệm
chuyển đổi hòa bình qua chế độ dân chủ, đa đảng như Myanmar. Đó là những kinh
nghiệm gì?
Sau đây là một số kinh nghiệm theo nhận định của chúng tôi.
I/- KINH NGHIỆM THAY ĐỔI NHẬN THỨC TƯ DUY CỦA NHỮNG NGƯỜI LÃNH ĐẠO HÀNG
ĐẦU CHẾ ĐỘ ĐƯƠNG QUYỀN.
Sự chuyển đổi qua chế độ dân chủ, đa đảng ở Myanmar khởi sự từ sự thay đổi nhận
thức tư duy của các tướng lãnh cầm quyền theo đòi hỏi của lòng dân và chiều
hướng khách quan của thời đại toàn cầu hóa.
Tổng thống Thein Sein, một tướng lãnh hồi hưu, là người khởi sự công
cuộc chuyển đổi hòa bình qua dân chủ, theo chiều hướng không thể đảo ngược. Vì
vậy, Ông được nhiều người coi là một Mikhail Gorbachev của Myanmar , nhưng
ông đã phủ nhận: “Tôi muốn nói với quý vị rằng Gorbachev và tôi không
giống nhau”. Năm 2012 trước Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc tại New York , Ông hein Sein đã khẳng định rằng Myanmar đang đi
trên con đường đổi mới mà nó không thể lùi bước. Con đường này được chọn lựa
sau khi các tướng lãnh cầm quyền có chuyển biến trong tư duy, được thể hiện qua
câu nói của Ông Thein Sein, rằng “Chúng tôi không cải cách vì tôi muốn
cải cách. Đơn giản là chúng tôi chỉ đáp ứng mong muốn cải cách của người dân.
Do vậy tương lai của tôi phụ thuộc vào người dân và nguyện ước của họ”
Như thế, Tổng thống Thein Sein đã xác nhận Ông và các tướng lãnh cầm
quyền chỉ muốn “đáp ứng mong muốn cải cách của người dân” Do vậy tương lai của
ông và giới tướng lãnh cầm quyền “phụ thuộc vào người dân và nguyện ước của họ”
và ông đã làm theo nhận thức và tư duy này, nên ông đã tồn tại và cũng sẽ vẫn
tồn tại/
Các nhà lãnh đạo đảng và nhà nước Việt Nam
cần rút kinh nghiệm mà thay đổi nhận thức, tư duy như các tướng lãnh cầm quyền
ở Myanmar .
Nghĩa là hãy từ bỏ mọi hình thức “cải cách theo ý đảng” (Đổi mới 1985-1995, Mở
cửa 1995-2015) chỉ nhằm thoát hiểm, cứu nguy chế độ, kéo dài quyền thống trị
của đảng CSVN; thay vào đo, họ phải “cải cách theo lòng dân” để “đáp ứng mong
muốn cải cách của người dân”.
Phía những người lãnh đạo các chính đảng và các tổ chức đấu tranh chống
chế độ đương quyền vì dân chủ cho Việt Nam lâu nay vẫn cự tuyệt đối thoại, hòa
giải với Hà Nội, cũng cần thay đổi nhân thức tư duy theo gương Bà Aung San Suu
Kyi và các nhà lãnh đạo đối lập khác ở Myanmar. Trước cuộc bầu cử ngày
8/11/2015, họ đã sẵn sàng bỏ qua quá khứ, không nhắc gì và cũng không đòi nhà
cầm quyền đưa ra lời xin lỗi về các hành động trong quá khứ của quân đội, như
là cầm tù các nhà hoạt động và những người bất đồng chính kiến. Sau cuộc bầu cử
dù đạt kết quả thắng lợi vẻ vang, Bà Aung San Suu Kyi vẫn hành xử mềm mỏng với
các tướng lãnh và đảng cầm quyền USD. Bà muốn sớm được hội đàm với các lãnh đạo
đảng và nhà nước đương quyền để bàn giao chính chính quyền một cách tốt đẹp, và
trong tương lai muốn được đảng thất cử USD hợp tác, hổ trợ cho các quốc
kế dân sinh mà NLD sẽ thực hiện.
Kinh nghiệm “hòa giải và hòa hợp dân tộc hai chiều” trên đây của Myanmar
cần được lãnh đạo đảng CSVN và các lực lượng chống cộng vì mục tiêu dân chủ hóa
đất nước quan tâm xem xét để vận dụng vào thực tiển, tạo thuận lợi cho tiến
trình chuyển đổi qua dân chủ tại Việt Nam.
II/- KINH NGHIỆM CHUYỂN ĐỔI THỰC TIỄN QUA CHẾ ĐÔ DÂN CHỦ MỘT CÁCH HÒA
BÌNH VÀ ỔN ĐỊNH CỦA MYANMAR
Từ sự chuyển biến tư duy, các nhà lãnh đạo hàng đầu Myanmar đã chủ
động thực hiện một tiến trình chuyển đổi từ chế độ độc tài quân phiệt qua chế
độ dân chủ, đa đảng như thế nào?
1.- Về đối ngoại Myanmar đã tìm cách “thoát Trung” bằng cách đa phương
hóa trong quan hệ kinh tế, chính trị với nhiều nước, để không lệ thuộc hoàn
toàn vào Trung Quốc và không bị quốc tế cô lập.
Myanmar vốn là thuộc địa của đế quốc Anh, tuyên bố độc lập ngày
4/1/1948, chẳng bao lâu sau quân đội đã nắm chính quyền và xây dựng “xã hội chủ
nghĩa”, nhưng không do đảng cộng sản bản xứ nắm quyền thực hiện. Từ năm 1962,
các tướng lãnh cầm quyền từ bỏ “xã hội chủ nghĩa”, thực hiện chế độ độc tài
quân phiệt khiến nhân dân Myanmar bất mãn chống đối và bị trấn áp. Hệ quả là,
kinh tế khủng hoảng, mức sống người dân ngày càng sa sút, khiến Myanmar ngày
càng lệ thuộc hơn vào Trung Quốc. Đồng thời vì sự cai trị độc tài, hà khắc Myanmar đã bị
quốc tế cô lập, kinh tế suy sụp và lại càng phải dựa vào Trung Quốc nhiều hơn
để sống còn. Trong tình hình đó, chế độ độc tài quân phiệt Miến đã có viễn kiến
nên sớm tìm cách thoát Trung. Một trong các yếu tố căn bản cho sự thành công
của tiến trình dân chủ hóa Myanmar và giới cầm quyền nước này là đã tìm cách
“thoát Trung” và đã thoát được sự lệ thuộc hoàn toàn vào Trung Quốc, để không
bị trói buộc như Việt Nam bao lâu nay.
Việt Nam cần học tập
kinh nghiệm này đề tìm cách “thoát Trung” nếu muốn chuyển đổi qua chế độ dân
chủ đa đảng như Myanmar .
Hiện tại Việt Nam đã hình thành được thế chính trị ổn định, kinh tế đa phương
phát triển, nhờ chính sách “mở cửa” thu hút được vốn đấu tư từ nhiều nước; lại
được cường quốc Hoa Kỳ sẵn sàng chống đỡ, nếu Việt Nam thực tâm chọn Hoa Kỳ là
đồng minh để tham gia liên minh các quốc gia trong vùng có chung hiểm họa bị
xâm lấn, gián chỉ tham vọng bành trướng của Trung Quốc tại Biển Đông. Hiện nay,
Việt Nam đang có cơ hội rất thuận lợi, hơn cả Myanmar trước đây, để thoát khỏi
sự kềm kẹp của Bắc Kinh và thực hiện chuyển đổi hòa bình qua chế độ dân
chủ, đa đảng như Myanmar.
2.- Về đối nội, để chuyển sang chế độ dân chủ một cách có trật tự, ổn
định, các tướng lãnh cầm quyền ở Myanmar đã tạo điều kiện thuận lợi cho sự hình
thành các nhân tố của một xã hội dân sự, tiền đề cho sự hình thành chế độ dân
chủ, đa đảng. Đó là việc cho phép hình thành và hoạt động của các tổ chức xã
hội dân sự có tư cách pháp nhân như các chính đảng, các tổ chức nghề nghiệp,
các Giáo hội và các hiệp hội văn hóa, xã hội …
Chẳng hạn vào năm 1988 các tướng lãnh cầm quyền bắt đầu cho phép những
người chống đối chế độ qui tụ vào hoạt động trong tổ chức NLD do bà Aung San
Suu Kyi lãnh đạo. Năm 1990 chế độ cho tổ chức bầu cử tự do như một thử nghiệm,
với kết quả NLD đã chiếm gần 80% số ghế được cho dân bầu chọn. Đây là một kết
quả bất lợi cho giới tướng lãnh cầm quyền lúc bấy giờ nên đã bị hủy bỏ, NLD bị
giải tán, với hàng trăm đảng viên hàng đầu, kể cả bà Aung San Suu Kyi sau đó bị
quản thúc tại gia suốt 20 năm (1990-2010).
Thế nhưng, những biến chuyển khách quan tình hình trong nước và chiều
hướng quốc tế mới đã buộc các tướng lãnh cầm quyền phải thay đổi tư duy và phải
hành động theo hướng dân chủ hóa từng bước. Khởi đi từ năm 2003, giới tướng
lãnh cầm quyền đã vạch ra “Lộ trình Dân Chủ hóa hóa có kỷ cương” (Roadmap to
Discipline-Flourishing Democracy). Tiến trình này đã diễn ra tuy có chậm so với
đòi hỏi của nhân dân, nhưng an toàn cho giai cấp cầm quyền và ổn định xã hội,
có thành quả thực tế vững chắc, có lợi cho đất nước.
Hai chục năm sau, chế độ quân phiệt Myanmar lại cho bầu cử thử nghiệm
lần thứ hai vào năm 2010, rồi lần thứ ba năm 2011, nhưng vì còn ngờ vực, chưa
tin, đảng NLD đã tẩy chay bầu cử. Thế rồi, để tạo niềm tin, sau khi nhậm chức
Tổng thống ngày 30/3/2011, Ông Thein Sein bắt tay vào tiến trình đổi mới đất
nước theo hướng mở cửa và dân chủ. Ông thực hiện nhiều cải cách lớn: mở cửa nền
kinh tế, thả hàng trăm tù nhân kể cả tù nhân chính trị, thực thi thỏa thuận hòa
bình với các nhóm dân tộc thiểu số và nới lỏng kiểm soát truyền thông. Ông cũng
nhanh chóng gặp thủ lĩnh đối lập Aung San Suu Kyi và quyết định trả tự do cho
bà vào ngày 13.10.2010 sau hơn 20 năm bị quản thúc tại gia. Ông cũng là người
đã cho phép đảng NLD tham gia tổng tuyển cử lần đầu tiên vừa qua, sau 25 năm
(1990-2015). Nhờ đó, Bà Aung San Suu Kyi, mới quyết định đưa NLD tham gia bầu
cử bán phần Quốc hội lưỡng viện vào năm 2012 để chọn 44 ghế đại biểu mà chế độ
dành cho ân lựa chọn. NLD tham gia bầu cử và đã chiếm 43 ghế, Bà Suu Kyi trở
thành dân biểu từ đó. Việc đảng NLD vào Quốc hội và bà Suu Kyi trở thành một
nhân vật lãnh đạo đối lập đã tạo uy tín quốc tế ngày một gia tăng cho chế độ,
được giải tỏa cấm vận, giúp Myanmar thoát dần tình trạng cô lập. Myanmar bắt đầu
nhận được đầu tư ồ ạt của nhiều nước tư bản Phương Tây và các nước trong vùng.
Ngày bầu cử 8/11/2015 vừa qua, đã kết thúc lộ trình chuyển hóa đất nước qua chế
độ dân chủ có kỷ cương, trật tự, do các tướng lãnh quân đội Miến cầm quyền chủ
động đưa ra và đã thực hiện thành công.
Nếu nhìn vào diễn biến tình hình thực tế, Việt Nam cũng đã và đang trong
tiến trình dân chủ hóa, nhưng khác Myanmar, tiến trình này không do đảng CSVN
cầm quyền tự giác, sáng tạo một lộ trình và chủ động thực hiện như các tướng
lãnh cầm quyền ở Myanmar. Chính tình hình thực tế khách quan đã tạo ra các áp
lực từ nhiều phía (từ phía nhân dân quốc nội, hải ngoại, quốc tế và từ chính
nội bộ đảng CSVN…) đã và đang đẩy đưa chế độ độc tài, độc đảng CSVN tiến dần về
phía dân chủ. Những nhà lãnh đạo cấp cao của đảng CSVN dường như cũng biết thế,
nhưng vẫn không thể cưỡng lại được, chỉ cảnh giác các cán bộ đảng viên về một
“âm mưu diễn biến hòa bình của các thế lực thù địch” có thề làm mất Đảng, tiêu
vong chế độ.
Thật vậy, một tiến trình dân chủ đã được khởi động từ 20 năm qua
(1995-2015) sau 10 năm xây dựng chủ nghĩa xã hội thất bại (1975-1985), tiếp đến
10 năm “Đổi mới” để cứu nguy chế độ cũng không thành (1985-1995). Đảng CSVN bắt
đầu “mở cửa” đón nhận cựu thù “Đế quốc Mỹ” để được bãi bỏ cấm vận, thiết lập
quan hệ ngoại giao và cùng các nước dân chủ tư bản ồ ạt bỏ vốn đầu tư. Nhờ đó
Việt Nam
đã thay đổi về chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, khoa học kỹ thuật… Mặc dầu,
đảng cầm quyền CSVN vẫn cố gắng ngụy biện cho cái gọi là “Kinh tế thị trường
theo định hướng xã hội chủ nghĩa”, nhưng là điều nghịch lý nên chẳng ai, kể cả
chính họ, cũng không tin vào giá trị hiện thực.
Giờ đây, nếu những người lãnh đạo đảng CSVN thay đổi não trạng, muốn
chuyển đổi qua chế độ dân chủ theo tư duy và cách làm của các tướng lãnh và
đảng USD đang cầm quyền ở Myanmar đã làm, thì có thể an tâm rằng sự chuyển đổi
đó sẽ diễn ra hòa bình, ổn định, dù trong cuộc bầu cử vừa qua đã có sự tham gia
tranh cử của 91 chính đảng lớn nhỏ để giành chính quyền bằng phương thức dân
chủ, chứ không gây bất ổn chính trị xã hội nào cho đất nước như đảng CSVN lo
ngại và viện ra như một lý do để kéo dài chế độ độc tài toàn trị cộng sản đã
tồn tại 61 năm qua tại Việt Nam (1954-2015).
III/- KẾT LUẬN.
Tập đoàn các tướng lãnh cầm quyền ở Myanmar đã thay đổi tư duy cũng như
chủ động đưa ra và quyết tâm thực hiện một lộ trình chuyển đổi từ chế độ độc
tài quân phiệt qua chế độ dân chủ, đa đảng. Lộ trình Dân chủ hóa có kỷ cương,
trật tự này được khởi động thực hiện 12 năm (2003-2015) và sSau
cùng đã kết thúc thành công với cuộc bầu cử tự do vào ngày 8/11/2015 vừa
qua.
Việt Nam
sau 20 năm “mở cửa” đã tạo điều kiện khách quan thuận lợi cho một tiến trình
dân chủ hóa. Nếu đảng CSVN thay đổi được tư duy như các tướng lãnh và
đảng cầm quyền USD, thì thay vì tiếp tục “cải cách theo ý đảng” họ cần
thực hiện “chuyển đổi theo ý dân”.
Nếu chọn “chuyển đổi theo ý dân” đảng CSVN hoàn toàn có khả năng và cơ
hội thuận lợi thể kết thúc quá trình chuyển đổi một cách an toàn chỉ trong vòng
5 năm tới (2015-2020). Sự chọn lựa này vừa có lợi cho đất nước, vừa có lợi cho
chính đảng CSVN, phù hợp với ước muốn của toàn dân./.
Thiện Ý/ (VOA)
Nhận xét