3761. Hồn ‘Sát Thát’ có được đi vào Dự thảo luật Trưng cầu dân ý?
Hồn ‘Sát Thát’ có được đi vào Dự thảo luật Trưng cầu dân ý?
Cát Linh / Theo RFA
 |
| Tranh minh họa Hội nghị Diên Hồng |
|
|
Dự luật Trưng cầu dân ý vừa qua đã được đề
cập và thảo luận tại Uý ban thường vụ quốc hội. Đây không phải là lần đầu tiên
nhà nước Việt Nam đưa ra dự thảo luật trưng cầu dân ý. Trong lịch sử, hơn 700
năm trước, Việt Nam đã từng có hội nghị Bình Than, hội nghị Diên Hồng, sau đó
là trưng cầu dân ý 1955. Những cuộc trưng cầu dân ý trong lịch sử và trong dự
thảo luật của xã hội hiện đại có cùng tính chất hay không?
Những ‘cuộc trưng cầu dân ý’ năm xưa
“Nếu chấp nhận hoà với quân
giặc nghĩa là mất tất cả. Còn như nếu toàn dân đồng lòng liều chết để đánh thì
có thể giữ được tất cả. vậy, Đại Việt nên hoà hay nên đánh?”(Trích Đại Việt sử
ký toàn thư của Ngô Sỹ Liên)
Sau câu hỏi ấy, tiếng hô vang trời ‘”Quyết đánh” đã làm rung chuyển
cung điện Diên Hồng, ghi một dấu ấn vào đường lối chính trị của lịch sử Việt Nam
Trong Đại Việt Sử Ký Toàn thư, bản kỷ toàn thư quyển 5, Nhà sử học Ngô Sĩ Liên
có viết rằng: “Thượng hoàng triệu phụ lão
trong nước họp ở thềm hội nghị Diên Hồng, ban yến tiệc và hỏi kế đánh giặc. Các
phụ lão đều nói ‘đánh’, muôn người cùng hô một tiếng, như bật ra từ một cửa
miệng.”
Hội nghị Diên Hồng được xem như là hội nghị dân chủ đầu tiên có từ
thời đất nước mang tên Đại Việt. Tuy những vị bô lão lúc ấy không phải là người
đưa ra quyết định cuối cùng, mà là Thượng hoàng Trần Thánh Tông và hoàng
đế Trần Nhân Tông. Tuy nhiên, điều này đã thể hiện rõ tính dân chủ trong
cách trị nước ngày xưa của ông cha ta. Đó là lấy dân làm gốc.
“Giặc Hồ vào cướp nước là nạn lớn nhất của đất
nước. Hai vua hiệp mưu, bầy tôi họp bàn há lại không có kế sách gì chống giặc
mà phải đợi đến ban yến hỏi kế ở các phụ lão hay sao? Là vì Thánh Tông muốn làm
thế để xét lòng thành ủng hộ của dân chúng, để dân chúng nghe theo lời dụ hỏi
mà cảm kích hăng hái lên thôi. Đó là giữ được cái nghĩa người xưa nuôi người
già để xin lời hay vậy.” (Trích Đại Việt sử ký toàn thư bản kỷ toàn thư
quyển 5)
Có cái nhìn tương đồng trong tính chất của sự kiện lịch sử này, nhà
sử học Dương Trung Quốc cho biết:
“Tôi nghĩ rằng câu chuyện về hội nghị Diên
Hồng diễn ra ở thời kỳ nhà Trần nó mang tính chất biểu trưng cho việc người
lãnh đạo đất nước hỏi ý kiến người dân. Tuy nhiên đối với người xưa thì là hỏi
những vị bô lão, những người có uy tín trong xã hội để hoạch định những chiến
sách, quốc sách có ý nghĩa quan trọng với quốc gia.”
‘Diên Hồng’ trong hiện tại
700 năm sau, sau khi câu chuyện Diên Hồng trong lịch sử diễn ra với
nước Đại Việt, trưng cầu dân ý đã trở thành một công cụ cho các chính khách của
các quốc gia trên toàn thế giới. Việt Nam
 |
| Sát Thát |
Cho đến 1955, miền Nam Việt Nam có cuộc tổng tuyển cử nhằm
truất phế vua Bảo Đại để ông Ngô Đình Diệm lên nắm quyền. Đây là cuộc trưng cầu
dân ý được nhà sử học Dương Trung Quốc cho là quan trọng nhất và thật sự đúng
nghĩa nhất trong lịch sử Việt Nam
Từ đó cho đến nay, nhà nước Việt Nam
“Thật ra, đứng về phương diện luật, hiến pháp,
những lần hỏi ý kiến trước, thí dụ về bộ luật hình sự hay hiến pháp thì không
phải là một cuộc trưng cầu dân ý, chỉ là một cuộc thăm dò dư luận thôi. Còn trưng
cầu dân ý là một biện pháp mà theo luật hiến pháp trên thế giới của các nước là
có một cuộc bầu phiếu, rồi đếm số phiếu đó xem bao nhiêu số phiếu đồng ý trong
quả đại quần chúng, chứ chưa hề có 1 cuộc trưng cầu dân ý nào rộng rãi theo
đúng nghĩa của luật pháp tại Việt Nam.”
Hai lần “trưng cầu dân ý” đó, theo cách gọi của nhà cầm quyền Việt
Nam, cũng là hình thức mà nhà nước đặt ra câu hỏi, và những bô lão bây giờ là
công dân trong xã hội, trả lời, biểu quyết, bằng lòng hay không bằng lòng,
thuận hay không thuận. Thế nhưng, nếu những tiếng hét vang dội điện Diên Hồng
năm xưa đã giúp hoàng đế Trần Nhân Tông biến thành sức mạnh ý chí dân chủ bảo
vệ và xây dựng đất nước, thì những ‘vị bô lão” ngày nay đã đặt luật trưng cầu
dân ý ấy sang một vấn đề khác cần được xem trọng hơn. Tiến sĩ Trần Nhơn, nguyên
Thứ trưởng bộ Thuỷ lợi quan tâm đến cái mà ông gọi là nền tảng quyết định:
“Tôi không quan tâm mấy đến vấn đề cái gọi là
luật trưng cầu ý dân. vì tôi cho rằng cái quan trọng là cái nền tảng mà dân chủ
văn minh tiến bộ của 1 xã hội mới là quyết định. Còn nền tảng của một xã hội mà
không có sự văn minh tiến bộ thì những luật đó cũng chỉ là những tờ giấy lộn
thôi.”
Theo ông Trần Nhơn, sự văn minh, tiến bộ của người dân là do họ nhận
được đầy đủ thông tin ngược chiều lẫn xuôi chiều từ chính quyền và truyền
thông. Không những thế mà họ phải nhận được sự hướng dẫn và phân tích đúng về
những gì cần hỏi ý kiến từ họ.
So sánh với hội nghị Diên Hồng trong lịch sử, ông Trần Nhơn cho rằng người đứng
đầu nước Đại Việt lúc đó đã có quyến định “Đánh!”. Trưng cầu dân ý là một hình
thức chuyển thể ý kiến của vua trở thành ý kiến của nhân dân, và quan trọng là
biến thành sức mạnh của toàn dân, được toàn dân ủng hộ biểu quyết.
“Tôi chưa cần thiết đặt vấn đề trưng cầu ý
dân. Mà cái quan trọng tôi là người trong bộ máy nhà nước thì tôi đã biết được
ý dân thế nào rồi. Nếu trưng cầu thì trưng cầu cho vui thôi, đã nắm được ý dân
thế nào rồi. Và tôi phải làm sao để dân nắm được hết thông tin ngược chiều,
xuôi chiều để có trưng cầu thì nó mới đúng. Chứ 1 nhà nước độc tài, toàn trị
thì có cho truyền thông 1 cách cân xứng thông tin không?”
Tập quán xã hội
Cũng liên quan đến hình thức thực hiện, nhà sử học Dương Trung Quốc
không chú trọng nội dung, mà ông cho rằng kỹ thuật thực hiện mới là quan trọng.
“Thí dụ như cách đặt câu hỏi có khách quan
không? Hay cách tổ chức để người dân thực sự bày tỏ quan điểm của mình hay
không hay chỉ là một hình thức người ta đi bỏ phiếu, làm cho xong việc của họ
thôi chứ họ không tin tưởng vào ý kiến của họ sẽ được tiếp thu 1 cách nghiêm
túc.”
Những vị bô lão của Diên Hồng đưa ra ý kiến “Đánh!”, người quyết định là hoàng
đế Đại Việt. Còn ngày nay, hàng triệu người dân có ý kiến, thì ai là người
quyết định? Đó sẽ là địa phương? Hay trung ương? Nếu trung ương thì sẽ là ai?
Kết quả được thực thi thế nào? Người dân cần phải biết.
Với những dự thảo luật quan trọng như hiến pháp, luật hình sự, và trên hết là
luật trưng cầu dân ý, thì phải chăng người dân cần có một cơ chế kiểm soát, và
thẩm định chính xác để mọi người có niềm tin là quyền dân chủ của mình được
thực hiện đúng?
Và theo tinh thần những đóng góp mà bạn đọc và khán thính giả của Đài Á Châu Tự
Do gửi cho chúng tôi, câu hỏi lớn nhất vẫn là có hy vọng câu chuyện Diên Hồng,
hay nói cách khác, là tinh thần Sát Thát của Diên Hồng sẽ được đi vào xã hội
ngày nay?
Nhận xét