4151. Bô xít Tây Nguyên - mọi con đường đều dẫn đến thua lỗ
Bô xít Tây Nguyên - mọi con đường đều dẫn đến
thua lỗ
Tác giả: Tô Văn Trường
KD:
Với công nghệ, tư duy và quản lý hiện nay, dự án bô xít Tây nguyên còn thua lỗ
dài lâu, hậu quả khó lường. Sau sự kiện chặt cây ở thủ đô Hà Nội, lấn sông Đồng
Nai là hai vết nhơ khó rửa, người dân yêu cầu những người có trách nhiệm về dự
án bô xit Tây Nguyên vượt lên chính mình, báo cáo trung thực với Thủ tướng và
Nhà nước về các con số “biết nói” của dự án (TVT)
Cảm
ơn Ts Tô Văn Trường đã gửi bài. KD
Thời
gian gần đây, khi Thủ tướng đến thăm Tây Nguyên các cơ quan chức năng đã báo
cáo vẽ lên bức tranh tươi sáng hiệu quả của hai dự án bô xit Tân Rai và Nhân Cơ
kèm theo việc công ty Trần Hồng Quân tham gia xây dựng nhà máy luyện nhôm.
Trong khi đó, nhiều nhà khoa học phản bác lại luận điểm nói trên.
Hội
thảo khoa học về dự án bô xit đã có kế hoạch tổ chức tại Lâm Đồng vào ngày 26/3
nhưng giờ chót có chỉ thị hủy bỏ đủ nói lên sự phức tạp và nhiều ẩn khúc phía
sau của dự án nhạy cảm này. Mặt khác, các thông tin số liệu nhất là quyết toán
năm 2014 của nhà máy Tân Rai vẫn được bảo mật!
Tuy
nhiên, chỉ cần phân tích các thông tin số liệu đã có, đối chiếu với thực tế
thấy rõ dự án bô xit Tây Nguyên, mọi con đường đều dẫn đến thua lỗ. Trong phạm
vi bài báo này chưa đề cập đến các yếu tố ảnh hưởng đến an ninh quốc phòng và
môi trường xã hội của dự án.
Do
sai lầm từ việc chọn nhà thầu Trung Quốc lúc đầu bỏ thầu giá rẻ (nhưng khi ký
hợp đồng EPC lại giá khác) thiết kế nhà máy các chỉ tiêu kinh tế kỹ thuật lạc
hậu tiêu hao lớn về quặng và năng lượng vv…Theo tính toán của chuyên gia Nguyễn
Thành Sơn về giá thành tính đủ khấu hao và chi phí vận chuyển của alumina Tân
Rai, năm 2013 lỗ 94 đô la/tấn (tổng số 16 triệu đô la), năm 2014 lỗ 87 đô
la/tấn (tổng số 43 triệu đô la), năm 2015 lỗ 57 đô la/tấn (tổng số 37 triệu đô
la).
Người
ta tìm mọi cách để cứu cánh cho dự án Tân Rai và Nhân Cơ. Sắt cho sản xuất thép
từ thiêu kết bùn đỏ là chuyện rất viển vông vì chỉ tồn tại được trong phòng thí
nghiệm, quá đắt trong sản xuất ở quy mô kinh tế. Giải pháp cho Công ty Trần
Hồng Quân được hưởng nhiều ưu đãi để thực hiện dự án điện phân nhôm là nguy cơ
nhiều rủi ro nhãn tiền.
Nhà
nước phải bỏ vốn ngân sách khoảng 1200 tỷ đồng để chuẩn bị mặt bằng cho nhà
máy. Khi nhà máy điện phân nhôm hoạt động sẽ thải ra một lượng lớn chất thải
fluoride: perfluorocarbons và hydrogen fluoride dưới dạng khí thải, và sodium
và fluoride nhôm và cryolite dư thừa dưới dạng phân tử. Nếu không được kiểm
soát tốt thì hydrogen fluorides là chất rất độc hại cho thực vật quanh nhà máy.
Khí perfluorocarbons là khí nhà kính có thời gian tồn tại lâu dài trong không
khí.
Sản
xuất nhôm tiêu hao rất nhiều điện năng. Gía nhôm hiện này trên thế giới khoảng
US$1850-2150/tấn. Điện năng cho sản xuất 01 tấn nhôm khoảng 12.900 kWh. Nếu lấy
giá bình quân EVN bán điện 7,5 cents/kWh, nhưng nếu phải bán cho dự án của ông
Trần Hồng Quân chỉ có 5 cents thôi, thì ai phải bù lỗ? Chỉ tính riêng tiền điện
phải bù lỗ 1 năm cho dự án điện phân nhôm ít nhất là 145 triệu đô la/năm, nếu
đúng cam kết 10 năm , nhà nước phải bù lỗ khoảng 1,2 tỷ đô la ( tính giá quy về
hiện tại).
Đây
là sự bất công trong xã hội và thất thoát lớn tài sản của nhà nước. Còn nếu
tính đúng giá bán điện cho doanh nghiệp 12 cents/kWh thì mỗi năm nhà nước phải
bù lỗ cho Công ty Trần Hồng Quân gần 400 triệu đô la.
Ngẫm
suy lời khuyên của khối SEV và nhiều chuyên gia quốc tế là Việt Nam
Theo
tôi được biết Công ty Orbite Aluminae Inc. của Canada vừa đưa ra một giải pháp
không những sản xuất ra alumina mà không tạo ra bùn đỏ, còn có thể chiết tách
được một số sản phẩm khác như các kim loại đất hiếm từ các khu vực chứa bùn đỏ
hiện có. Đó là phương pháp Orbite Aluminae.
Theo
đánh giá của Chủ tịch kiêm CEO Công ty Orbite Aluminae Inc., ông Richard
Boudreault, phương pháp Bayer (chúng ta đang sử dụng ở Tây Nguyên) là một
phương pháp không hiệu quả. Hệ thống thủy phân chỉ có thể thu được một nửa
lượng alumin, phần alumin còn lại kết hợp cùng với sắt tạo thành hỗn hợp bùn
đỏ. Khi đó, hầu như tất cả quặng sắt liên kết chặt chẽ với silic oxit. Như vậy,
một lượng lớn kim loại bị tổn thất trong bùn đỏ. Trong khi đó, với phương pháp
Orbite Aluminae, người ta có khả năng thu hồi hầu như toàn bộ những gì có trong
quặng bauxite.
Phương
pháp Orbite Aluminae cũng là phương pháp thủy phân kim loại nhưng sử dụng acid
thay cho chất kiềm. Loại axit được sử dụng là axit clohyđric (HCl). Trong
phương pháp Orbite Aluminae, axit được sử dụng để thủy phân quặng bauxite. Axit
HCl có khả năng ăn mòn mọi thứ, kể cả bể chứa. Bởi vậy, người ta đã tiến hành
phun một lớp lót thủy tinh lên thành các bể chứa (hay bể thủy phân). Đây là một
công nghệ mới mà chỉ vài năm gần đây mới được ứng dụng. Lớp lót thủy tinh cho
phép sử dụng axit mà không gây ảnh hưởng đến thiết bị.
Theo
tính toán, với phương pháp Bayer chi phí sản xuất trung bình của ngành alumina
275 USD/tấn vào năm 2013 và 320 USD/tấn vào năm 2022. Với phương pháp Orbite
Aluminae, chi phí sản xuất được ước tính vào khoảng 208 USD/tấn alumina, hiệu
quả hơn nhiều.
Như
vậy, với giá hiện hành, cộng thêm khoản thu từ việc bán các sản phẩm phụ, chỉ
trong vòng một đến hai năm, bằng phương pháp này, Công ty sẽ thu hồi được vốn
đầu tư ban đầu. Cũng theo ông Richard Boudreault, điều này không có nghĩa là
Công ty bỏ qua nguồn thu từ phí đổ thải do các doanh nghiệp đổ thải bùn đỏ phải
trả. Hiện các doanh nghiệp khai thác bauxite đang phải trả khoản chi phí này
khá cao, từ 5 USD đến 50 USD/tấn bùn đỏ lưu giữ. Như vậy, phương pháp Orbite
Aluminae sẽ giúp cho các doanh nghiệp khai thác và chế biến bauxit tiết kiệm
được một khoản chi phí đáng kể thông qua việc cắt giảm phí bảo vệ môi trường.
Với
công nghệ, tư duy và quản lý hiện nay, dự án bô xít Tây nguyên còn thua lỗ dài
lâu, hậu quả khó lường. Sau sự kiện chặt cây ở thủ đô Hà Nội, lấn sông Đồng Nai
là hai vết nhơ khó rửa, người dân yêu cầu những người có trách nhiệm về dự án
bô xit Tây Nguyên vượt lên chính mình, báo cáo trung thực với Thủ tướng và Nhà
nước về các con số “biết nói” của dự án.
Theo Kim Dung/Kỳ Duyên
Nhận xét