5378. TRÁCH NHIỆM CHÍNH TRỊ

TRÁCH NHIỆM CHÍNH TRỊ

TS Nguyễn Sỹ Dũng, (nguyên Phó Văn phòng Quốc hội)

Trách nhiệm chính trị là chế độ trách nhiệm đòi hỏi các quan chức (chính trị) phải có được sự tín nhiệm của nhân dân hoặc của những người đại diện cho nhân dân. Còn tín nhiệm thì còn chức quyền, hết tín nhiệm thì hết chức quyền. Khi một quan chức tuyên bố sẵn sàng chịu trách nhiệm chính trị trước Quốc hội thì điều đó có thể hiểu như sau: "Nếu Quốc hội không tín nhiệm, tôi sẵn sàng từ chức".

Sự tín nhiệm của nhân dân là điều kiện quan trọng nhất đối với chế độ trách nhiệm chính trị. (Đây cũng là điều kiện quan trọng nhất bảo đảm tính chính danh, tính hợp pháp của quyền lực chính trị). Tuy nhiên, đo đếm sự tín nhiệm của nhân dân khá khó khăn và tốn kém về mặt kỹ thuật. Thông thường, người ta phải tổ chức tổng tuyển cử hoặc trưng cầu dân ý để làm được điều này. Cách ít tốn kém hơn là đòi hỏi các quan chức chính trị phải có được sự tín nhiệm của các vị dân biểu.

Cách làm thứ hai không phải là không có rủi ro. Rủi ro dễ nhận thấy nhất là: sự tín nhiệm của các vị dân biểu chưa chắc đã là sự tín nhiệm của nhân dân; sự bất tín nhiệm của các vị dân biểu cũng chưa chắc đã là sự bất tín nhiệm của nhân dân. Để vượt qua rủi ro này, luật pháp nhiều nước cho phép đưa vấn đề trách nhiệm chính trị ra toàn dân xem xét. Trong trường hợp này, luật pháp cho thủ tướng quyền giải tán nghị viện để tổ chức bầu cử lại. Nếu người dân vẫn bầu lại cho thủ tướng (đảng của thủ tướng) thì cũng có nghĩa là thủ tướng hoặc chính phủ đã vượt qua được sự bất tín nhiệm của nghị viện. Cựu thủ tướng Nhật Bản Koizumi đã làm điều nói trên khi dự án tư nhân hoá hệ thống viễn thông Nhật bản của ông bị Quốc hội bác bỏ. Tất nhiên, trong trường hợp nhân dân không bầu lại cho đảng của thủ tướng, thì sự bất tín nhiệm của nhân dân đã quá rõ ràng.

Ở ta, cơ chế xác nhận sự tín nhiệm của nhân dân theo cách như đã nói ở trên vẫn chưa được quy định. Trong khi sự tín nhiệm của các vị dân biểu đang là điều kiện duy nhất để các quan chức hành pháp tiếp tục nắm giữ quyền lực, thì điều quan trọng nhất là phải bảo đảm rằng các vị dân biểu phản ánh đúng ý chí, nguyện vọng của nhân dân. Mà như vậy thì các vị dân biểu bắt buộc phải tham vấn được ý kiến của cử tri trước khi bỏ phiếu tín nhiệm các quan chức hành pháp.

(Nguồn: Fb, Nguyễn Sỹ Dũng)