3995. Chuyện rơm rạ
Chuyện rơm rạ (4)
(Kỷ niệm thời chống Mỹ của Nguyễn Thông)
Tôi còn nhớ như in cái ngày loa truyền thanh phát thông báo máy
bay Mỹ khởi đầu ném bom miền Bắc. Chiếc loa nhỏ xíu màu xanh nhạt bằng gỗ gắn
trên tường mà thời ấy quen gọi là loa kim báo rằng hôm 5.8.1964 Mỹ đã ném bom
bắn phá vùng mỏ Quảng Ninh, rồi mấy tỉnh miền trong là Thanh Hóa, Quảng Bình.
Vậy là chiến tranh đã lan ra tận Hải Phòng quê tôi. Mấy ngày đầu còn hoảng hốt,
lo lắng nhưng sau có cảm giác quen dần, thấy cũng bình thường. Nhiều hôm nhìn
hàng đàn tàu bay nối nhau cao tít trên trời từ phía biển Bàng La, Quần Mục, cửa
sông Văn Úc tiến sâu vào đất liền, đám trẻ con chúng tôi thậm chí không chịu
nhảy xuống tăng xê hoặc hố cá nhân mà còn nhí nhố chỉ trỏ, chỉ khi nghe bom nổ
ùng oàng từ mạn Thượng Lý, cầu Niệm vọng về mới hơi sờ sợ.
Vài ngày sau, dân sơ tán từ nội thành kéo về. Thường thì những
hộ thị dân có họ hàng, người thân ở quê thì tự động về nhà người thân, còn gia
đình nào không có bà con họ tộc nơi đến sơ tán sẽ được HTX sắp xếp vào những
nhà còn lại trong xóm. Tình cảm đùm bọc nhau lúc tao loạn khó khăn thật xúc
động, đẹp đẽ. Sau này có những đứa trẻ thành thị lớn lên ở vùng quê sơ tán cứ
nhớ mãi những kỷ niệm đẹp về mảnh đất và con người nông thôn. Riêng đám trẻ con
bản xứ chúng tôi, được làm quen, được chơi, học chung với chúng cũng giúp học
hỏi được nhiều điều. Chúng nó ngoài dáng vẻ sạch sẽ, xinh đẹp hơn mình, còn
nhanh nhẹn, thông minh hơn, nhiều sách nhiều truyện, biết nhiều thứ hơn. Mình
chỉ hơn chúng sự chất phác, thật thà, rụt rè thôi.
Cùng lứa với tôi hồi học cấp 2 (1966-1969) trường Thụy Hương,
H.Kiến Thụy có những đứa thật khó quên. Tôi vẫn nhớ các bạn Nguyễn Ngọc Châm,
Hoàng Liên Thái, Thanh Thủy, Hồ Ngọc Sử, Trần Hùng, Dương Thế Hùng, Đặng Ngọc
Linh, Trần Đức Hậu, Vũ Văn Bình… Đứa nào cũng cao to, trắng trẻo, giọng nói nhẹ
nhàng dễ thương, nhanh nhẹn, học giỏi. Châm sơ tán ở nhà bác Đạm - bác Đám của
tôi xóm trong, Thái ở nhà bác Khể, Hậu ở nhà chị Nhắt, Bình ở nhà ông Thúy xóm
Bến, Linh ở nhà ông Hiếu là bác của Linh gần Mả Đò, Sử ở kho HTX Thụy Sơn.
Cái Châm mới 12 tuổi nhưng cao to, đẹp gái, ngực đã nhô hẳn lên
phải mặc áo ngực, bạn bè gọi là Châm gà tồ, nghe nói là cháu gọi ông Lê Thanh
Nghị bằng cậu. Nó học giỏi nhất lớp, cả môn văn và toán, thầy Bài dạy hình học
rất quý nó, thầy Phất dạy văn cũng rất cưng nó, thầy Tơ vật lý thường khen nó.
Sau này năm 1969 khi đám sơ tán thấy chiến sự yên yên liền kéo nhau về Phòng
gần hết thì nó vẫn ở lại, học chung với tôi xong lớp 8 trường cấp 3 Núi Đối rồi
mới hồi cư. Nó được đi học bên Liên Xô, về nước làm ở Bộ Giáo dục, từng đóng
đến chức Vụ phó Vụ Giáo dục mầm non. Làm to nhưng nó vẫn hay về thăm trường cũ,
thăm hỏi các thầy cô, bỏ tiền túi góp vào quỹ trường, giúp các thầy hoàn cảnh
khó khăn. Thầy cô, bạn bè cũ ai cũng quý Châm. Điều buồn nhất là Châm yểu mệnh,
mắc ung thư mất sớm khi chưa tới 50 tuổi, để lại quá nhiều thương tiếc.
Hoàng Liên Thái là con một vị giám đốc nhà máy lớn (hình như nhà
máy điện Cửa Cấm hoặc cơ khí Duyên Hải chi đó) ở nội thành. Chị nó là Hoàng
Liên Hợp còn xinh hơn nó, học trước chúng tôi 1 năm, anh trai nó là Hoàng Kim
Giao sĩ quan quân đội hy sinh năm 1968 sau này được phong anh hùng. Trong đám
nữ sinh sơ tán, cái Thái là đứa dễ thương nhất, mặt tròn, má phúng phính, tóc
hai túm hai bên, học văn rất giỏi chả kém gì cái Châm. Tôi rất mến nó, sự yêu
thích ngấm ngầm của đứa trẻ nông thôn chất phác trước một cô gái thành thị
duyên dáng cùng tuổi mình. Nhưng chỉ thích thế thôi chứ chả dám nói gì, sợ
chúng nó cười, chúng chế cho thì ngượng lắm. Thái hay cho tôi kẹo bánh mà cậu
mợ (bố mẹ) nó mỗi chủ nhật về thăm đem cho chị em nó. Những viên kẹo dường như
còn ngọt trong miệng tới tận bây giờ.
Trần Hùng và Dương Thế Hùng cùng sơ tán về thôn Tú Đôi xã Kiến
Quốc nhưng lại sang học bên cấp 2 Thụy Hương. Cả hai thằng đều học giỏi, nhất
là thằng họ Trần. Thằng này đẹp giai như diễn viên Liên Xô, mấy đứa con gái
thích nó lắm. Con trai mà lại có má núm đồng tiền. Năm 1969 nó quay về Phòng,
nhưng không vào hẳn nội thành mà ở bên này cầu Niệm, gần ngã ba Quán Trữ, vừa
đi học vừa phụ bố nó sửa xe đạp cho khách. Hồi sơ tán, hình như nó học được
nghề sửa xe của anh An gù có cái quán nhỏ ngay trước sân ủy ban. Những năm ấy
thỉnh thoảng tôi đẩy xe cải tiến chở dưa hấu ra bán ngoài chợ An Dương, lúc về
có gặp nó, nhưng chỉ nói dăm ba câu là vội đi tiếp bởi đi bộ mà lại kéo xe cải
tiến, đường về làng xa gần 20 cây số, có những hôm đến nhà thì đã tối mịt.
Thằng Hồ Ngọc Sử là đứa nhỏ con nhất trong đám sơ tán, da đen,
mặt nhòn nhọn nhưng khôn ngoan nhất đám. Tôi nhắc đến nó bởi nó là đứa rất khéo
tay. Nùn rơm, thụt rơm, mũ rơm mà nó đan thì nhất hạng, bọn con gái đan cũng
chả khéo đẹp bằng. Nó chọn từng cọng rơm vàng óng, chuốt thật sạch thật đều,
đan đều tăm tắp không chìa ra thụt vào như mũ chúng tôi đan. Cái mũ rơm của nó
chẳng khác gì một tác phẩm nghệ thuật. Cứ nhớ thằng Sử, tôi lại thoáng nghe như
đâu đây câu thơ của Tố Hữu “Chào các em, những đồng chí tương lai/Mang mũ rơm
đi học đường dài”. Của đáng tội, mũ rơm tuy gọn và đẹp thật đấy nhưng hiệu quả
không bằng thụt (nùn) rơm. Thụt rơm được bện chặt chẽ to bằng bắp chân, dài mấy
mét, cuộn chặt lại thành vòng tròn đồng tâm, có nẹp tre nẹp lại cho chắc chắn.
Thụt rơm của thằng Sử to dày đẹp nhất lớp. Người nó nhỏ, nó đeo cái nùn rơm sau
lưng, trông như cái lá chắn vững chắc che chở, chả còn thấy người đâu.
Hôm ấy đang tiết học môn địa của cô Cúc thì báo động. Lớp học sơ
tán sang thôn Phương Đôi để xa trận địa tên lửa Mả Đò. Cả lớp nhào ra, hầu hết
chui vào hầm chữ A, còn đứa nào có thụt rơm thì xuống hố cá nhân đậy thụt lên
trên. Nghe thằng Sử kể lại, đang ngồi dưới hố nó bỗng thấy phựt một nhát trên
đầu, trúng vào thụt rơm. Lúc báo yên, cả bọn về chỗ, thằng Sử giơ cái lá chắn
rơm lên, một mảnh đạn cao xạ màu xanh đen sắc nhọn như lưỡi dao cắm phập vào
đó. Cả cô giáo lẫn học trò đều lắc đầu lè lưỡi. Không có cái thụt rơm thì chiều
hôm ấy chắc đám ma thằng Sử. Cái thụt rơm đã cứu nó. Sự cẩn thận tài hoa đã cứu
nó.
Cũng cần nói thêm, hồi chiến tranh phá hoại, dân chúng sợ bom Mỹ
thì ít mà sợ mảnh đạn cao xạ thì nhiều. Có hôm tôi ngồi trong hầm chữ A nhà bác
Bình tôi ở khu thành phủ cũ xóm Trợ, nghe đạn cao xạ nổ đì đùng trên đầu, mảnh
đạn phạt xuống bờ tre rào rào mà phát khiếp. (còn tiếp)
Nguyễn Thông
(Blog Nguyễn Thông)
Nhận xét