3589. Hình sự hóa dân sự?
Băn khoăn việc Tổng biên tập
báo Người Cao Tuổi về truy cứu hình sự do hành vi "duyệt cho đăng" bài báo !
Ông Kim Quốc Hoa khi trả lời phỏng vấn báo chí
tại trụ sở báo Người Cao Tuổi vào sáng 9-2-2015 - Ảnh: V.V.T |
* Luật sư TRẦN HỒNG PHONG
Báo chí hôm nay 1-11-2015 đưa tin Cơ
quan an ninh điều tra Bộ Công an vừa có Kết luận điều tra, đề nghị truy tố ông
Kim Quốc Hoa - nguyên Tổng biên tập báo Người Cao Tuổi về tội “lợi dụng các
quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của
tổ chức, công dân” theo điều 258 Bộ luật hình sự. Có lẽ đây là lần đầu tiên
tổng biên tập một tờ báo - được pháp luật quy định là "cơ quan ngôn
luận" bị truy tố về một tội danh liên quan đến quyền ngôn luận!
Theo báo Tuổi Trẻ, Cơ quan an ninh điều
tra nhận định vụ sai phạm của ông Kim Quốc Hoa “là nghiêm trọng, liên quan đến
lĩnh vực hoạt động báo chí”. Với vai trò là tổng biên tập, ông Kim Quốc Hoa bị
cáo buộc đã "duyệt cho đăng 23 bài báo có những tiêu đề và nội dung sai sự
thật, không có căn cứ, suy diễn chủ quan, đưa thông tin phiến diện, một
chiều".
Trong đó, ông Hoa trực tiếp viết và
duyệt đăng bài “Sự thật về “công tử” Hà thành ra Trường Sa” có nội dung sai sự
thật như: “có tin cho rằng những năm gần đây, ở quần đảo Trường Sa vẫn tồn
tại hiện tượng một số quân nhân nghiện ma túy nhưng vì gia đình có quan hệ nên
vẫn được ra Trường Sa, lợi dụng danh nghĩa công tác để cai nghiện, rèn luyện”.
Ông Hoa cũng bị cáo buộc đưa thêm vào
bài báo “Bàn về thị trường sao và vạch” nội dung sai sự thật như “trưởng
công an các phường ở TP lớn hầu hết là đại tá...”.
Theo kết luận điều tra, còn có 11 cá
nhân liên quan trong vụ án khi tham gia viết, biên tập các bài báo “có nội dung
sai phạm” nhưng Cơ quan an ninh điều tra thấy chưa cần thiết phải xem xét xử lý
hình sự.
*
* *
Bình luận của luật sư Trần Hồng Phong:
Qua thông tin, thì thấy ông Kim Quốc Hoa
bị cáo buộc đã "duyệt cho đăng 23 bài báo có những tiêu đề và nội
dung sai sự thật, không có căn cứ, suy diễn chủ quan, đưa thông tin phiến diện,
một chiều". Như vậy, nói tóm gọn là ông Hoa đã bị đề nghị truy tố, kết
tội từ chính hành vi trong hoạt động nghề nghiệp - hợp pháp - của mình. Vì rõ
ràng với vai trò là Tổng biên tập một tờ báo, ông Hoa không những có trách
nhiệm mà còn có quyền duyệt đăng các bài báo lên tờ Người Cao Tuổi. Đó là công
việc tất yếu, hàng ngày của ông Hoa. Và ông Hoa được nhận tiền lương về công việc này.
Thông thường, một bài báo được viết bởi
phóng viên và trước khi đăng sẽ phải qua nhiều khâu như thẩm tra, biên tập và
cuối cùng là Tổng biên tập duyệt đăng. Một bài đăng trên báo là sản phẩm của
tập thể, nhân danh tên tờ báo đó.
Lẽ tất nhiên, không ai có thể chắc chắn được là những thông tin đăng
trên báo là luôn luôn chính xác 100%.
Lẽ tất nhiên, một bài báo được đăng, là
theo chủ ý hay kế hoạch định trước của con người.
Lẽ tất nhiên, trong bài báo sẽ luôn chứa
đựng quan điểm, nhận định, kiến thức của phóng viên, biên tập viên và không
loại trừ là cả quan điểm và sự dũng cảm của Tổng biên tập. Mà thậm chí không
loại trừ cả những ý định "xấu xa" phía sau bài báo.
Với những đặc điểm đó, tất yếu là một
bài báo luôn tiềm ẩn khả năng sẽ có thể phát sinh sự đụng chạm, không hài lòng
hay thậm chí có thể xúc phạm, bôi xấu cá nhân hay tổ chức nào đó.
Thế nên, pháp luật đã quy định rất rõ
(trong Luật báo chí, Bộ luật dân sự ...vv ) là nếu báo chí đăng tin bài không
đúng sự thật, có nội dung xúc phạm danh dự, uy tín của cá nhân, tổ chức ... thì
báo phải đăng lời cải chính, xin lỗi.
Bản thân "nạn nhân" (người, tổ
chức bị báo nói xấu, xúc phạm ...) có quyền khởi kiện, yêu cầu báo đính chính,
xin lỗi và bồi thường thiệt hại - cả về vật chất lẫn tinh thần.
Việc khi báo sai, đương sự kiện báo là
điều rất bình thường, pháp luật quy định hướng giải quyết rõ ràng.
Ở nước ngoài cũng vậy. Hẳn mọi người
không quên việc ông Nicolas Sarkozy, khi đang là tổng thống Pháp, đã nhiều lần
kiện báo chí, vì cho rằng báo viết sai, xúc phạm uy tín của mình.
Chính bản thân tôi, qua thực tiễn hoạt
động nghề nghiệp luật sư của mình, đã từng trực tiếp trải qua nhiều lần, nhiều
vai (tức là có khi làm luật sư cho bên đi kiện báo, có khi làm luật sư cho báo
bị kiện). Tôi xin kể ra một vài vụ việc để mọi người dễ hình dung.
- Tôi đã tham gia một vụ kiện báo Lao
Động, do đăng một bài báo nói xấu một doanh nhân. Tòa án Quận 1 (TP. HCM) đã
tuyên buộc báo Lao Động phải cải chính, xin lỗi.
- Tôi đã tham gia là luật sư cho báo
Pháp luật TP.HCM, bị một Hợp tác xã hoạt động trong lĩnh vực vận chuyển rác
kiện vì cho rằng đăng bài không đúng, xúc phạm. Tòa án quận 10 đã tuyên báo
phải đính chính, hai bên đạt thỏa thuận dân sự.
- Tôi đã tham gia là luật sư kiện báo Người
Lao Động trong một vụ kiện do báo này đăng hình một doanh nhân chụp chung với
Giáo Hoàng với lời bình xấu. Tòa thánh Vatican đã yêu cầu doanh nhân phải làm
rõ, vì Giáo Hoàng không liên quan. Tòa án Quận 3 TP. HCM đã tuyên báo Người Lao
Động phải đính chính, xin lỗi.
- Tôi đã tham gia với tư cách là luật sư
trong vụ một nhạc sỹ kiện báo Thanh Niên, vì báo đăng bài có hàm ý nói xấu, xúc
phạm nhạc sỹ. Tòa án quận 1 TP. HCM đã tuyên báo Thanh Niên phải đính chính,
xin lỗi.
- Và nhiều vụ khác nữa (hàng chục vụ) -
mà tôi trực tiếp tham gia.
Từ trước tới nay, trong hoạt động báo
chí, nếu báo đăng bài sai, có nội dung nói xấu, xúc phạm ... thì phải xử lý và
cách xử lý là như trên.
Hầu như chưa từng có phóng viên hay tờ
báo nào bị khởi tố hình sự do bài viết đăng trên báo của mình. Lưu ý là điều
này phân biệt với việc phóng viên nhận tiền hối lộ, cố ý viết bài có nội dung
theo ý mình - thì bị xử lý về tội nhận hối lộ.
Tôi đã có lần viết đơn đề nghị khởi tố
một phóng viên về hành vi vu khống - qua việc viết một bài viết đăng trên báo.
Nhưng Tòa án đã trả đơn, nói rằng đây là hoạt động báo chí, chứ không phải là
chuyện cá nhân - cá nhân, chuyện hình sự, nên không thể khởi tố hình sự. Và tôi
cũng đồng ý như vậy. (Việc viết đơn thực ra chỉ là "động tác", nhằm
thúc đẩy quá trình giải quyết vụ án).
Chính vì vậy, việc một Tổng biên tập bị
khởi tố vì hoạt động và nghiệp vụ báo chí của mình, quả là điều rất hiếm. Thậm
chí hình như chưa từng có tiền lệ.
Tôi sẽ không bất ngờ nếu ông Kim Quốc
Hoa bị truy tố về các tội "bên ngoài hoạt động báo chí" như (giả sử
thôi): nhận hối lộ, thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng, cố ý làm trái
...vv.
Việc Tổng biên tập một tờ báo, mà bị
truy tố về hành vi "duyệt đăng các bài báo" - là công việc thuộc
quyền hạn của mình - làm tôi cảm thấy thực sự đáng lo ngại. Phải chăng người ta
đã hình sự hóa một vấn đề mang tính dân sự, nghiệp vụ?
Tôi tự hỏi tại sao trong vụ việc này,
các "nạn nhân" hay "người bị hại" - của 23 bài báo đó - nếu
có - không khởi kiện, yêu cầu báo Người Cao Tuổi đính chính, xin lỗi và thậm
chí bồi thường thiệt hại? Nếu có kiện hay khiếu nại, thì tại sao không thấy kết
quả giải quyết - về mặt hành chính, dân sự?
Thiết nghĩ, trong công việc, nghề nghiệp
của mình - nhất là khi đó lại là hoạt động nghề nghiệp hợp pháp - mỗi người đều
có quyền nêu quan điểm, chính kiến của mình.
Quan điểm, chính kiến ấy có thể là không
trùng khớp, có độ lệch, hay thậm chí trái ngược với quan điểm của Nhà nước, thì
thiết nghĩ đó cũng là điều hết sức bình thường, pháp luật cho phép và bảo hộ.
(Đó là quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí - quy định trong Hiến Pháp).
Chẳng hạn như ngay chính trường hợp ông
Kim Quốc Hoa, giả sử tại phiên tòa xét xử, luật sư bào chữa cho ông Hoa có thể
nói rằng hành vi của ông Hoa là "không phạm tội". Quan điểm này rõ
ràng trái ngược, chống lại quan điểm của Viện kiểm sát. Chẳng lẽ như vậy lại
kết tội luật sư là đã "lợi dung quyền tự do dân chủ"? Thế thì nghề
luật sư có còn cần thiết hay không? Có ý nghĩa gì không? Và liệu có ai dám làm
nghề luật sư?
Cũng qua vụ này, thấy nghề báo có vẻ
nhiều rủi ro quá. Nhất là khi viết hay đăng những bài có nội dung "tế
nhị", "nhạy cảm"!
(Bình luận án)
Nhiều sự vô lý và áp đặt của "Hình sự"
>>Công an bắn hạ
kẻ dìm nước cháu bé - liệu đã thật sự không còn cách nào khác? (9/2015 - Kiên
Giang)
>>Vụ anh rể hiếp
dâm em vợ: khung hình phạt quá rộng dẫn đến việc xử sao cũng ...đúng luật !?
(9/2014)
>>Vụ xử 5 công an
đánh chết người: cần truy tố về hành vi "bắt người trái pháp luật" và
"giết người"
Nhận xét