4593. Việt Nam: Internet đang giết chết báo chí?
Việt
Nam: Internet đang giết chết báo chí?
03/07/2015 ĐỂ LẠI BÌNH LUẬN
Trần
Công Hưng
Ngày mới
xuất hiện ở Việt Nam, Internet là một cái gì đấy rất “oách”, uy tín và đáng
hãnh diện.
Những thông tin
sẽ được bồi thêm một câu: “Đã đăng trên Internet” để tăng thêm độ tin cậy, với
hàm ý rằng: Ở trên mạng là phải đúng!
Ngày nay, khi
mạng Internet đã phổ biến, cụm từ “báo mạng” lại mang một sắc thái miệt thị
không nhỏ. Nhưng, chính người vừa dùng từ “báo mạng” để coi thường lại chẳng
bao giờ cầm đến một tờ báo giấy.
Báo chí Việt Nam có phải
đang ở đáy của sự phát triển?
Thay đổi
thói quen đọc báo
Báo giấy phải
mua. Đồng tiền đi liền với trách nhiệm, nên trước khi móc ví ra người mua phải
chọn lọc kỹ những thứ có giá trị.
Ngược lại, đối
với báo mạng, cái khiến người ta nhấn chuột là tính hấp dẫn của tiêu đề.
Như vậy, vấn đề
quyết định cho thành công của báo giấy là nội dung, còn báo mạng là cái tít.
Hậu quả của việc
này là gì?
Lượt truy cập là
thước đo duy nhất cho thành công của báo mạng, đáng tiếc, như nói ở trên, điều
này lại không phụ thuộc vào chất lượng, nên bài có tít giật gân câu khách rẻ
tiền chiếm số đông.
Bài viết hay
chưa chắc ăn khách (do tít không nổi bật), chưa chắc được hiểu (do nhiều chữ)
và cũng chỉ được từng ấy tiền nhuận bút, vậy thì tại sao người ta không chạy
theo xu hướng khi mà chính người đọc một mặt kêu báo chí rẻ tiền, vừa thích đọc
những tin rẻ tiền.
Thật ra tâm lý
của con người nói chung luôn bị gây chú ý bởi những thứ gây sốc, nên không thể
không để tâm vào cái đập thẳng vào mắt (ở ngoài đường không ai quan tâm đến 2
người bắt tay nhau mà bị chú ý bởi 2 người đang ẩu đả), nhất là cái tiêu đề đấy
không không kiểm chứng được, nên đành phải nhấp chuột vào. Sau khi biết mình bị
lừa bởi trò câu khách thì đã muộn rồi.
Nó rõ ràng khác
hẳn với cơ chế phải trả tiền và có thể xem qua trước của báo giấy.
Như thế tính
trách nhiệm của báo chí khi chỉ chạy theo cái tít là rất thấp
Quá nhiều
bài viết?
Một tờ báo giấy
thông thường chỉ ra 1 hoặc 2 lần một tuần. Sau vài ngày hoặc một tuần thì sự
đối xử với mọi cái tiêu đề (hấp dẫn hay không hấp dẫn) đều như nhau cả, vì chỉ
có từng ấy cái mà đọc. Cái hay cái dở đều sáng tỏ. Điều này vẫn đúng ngay cả
với tờ ra hàng ngày, vì số lượng bài vẫn phải hạn chế.
Vì hạn chế nên
chỉ những gì hay nhất mới có cơ hội lên báo. Báo chí cần đa chiều, nhưng không
phải lúc nào cái nhìn theo hướng ngược lại cũng đúng. Trong khi đó, báo mạng
cần tin bài hàng giờ sẽ phải đăng cả những quan điểm sai lè hoặc rỗng tuếch.
Báo chí không phải
là cái chợ để ngay cả những người thiếu hiểu biết hoặc thiếu khả năng lập luận
cũng có thể bày tỏ ý kiến, không biên tập kỹ để loại bớt bài kém là thiếu tôn
trọng độc giả và hạ thấp tư cách của báo chí. Nên nhớ rằng không phải ai cũng
hiểu chuyện nên người ta mới phải đọc báo!
Đúng là
báo chí cần nhanh nhạy, nhưng việc cần quá gấp lại làm giảm chất lượng bài viết
khi những vấn đề sâu sắc luôn cần thời gian suy ngẫm, phân tích mà đối với thời
đại Internet chỉ qua một chút thời gian thôi vấn đề đã bị giảm nhiệt. Như vậy
có thể nói, bản chất nhanh nhạy của báo mạng phần nào đã đi ngược lại với sự
sâu sắc mà báo chí cần có.
Cộng với sự lười
đọc vốn có của phần đông người Việt Nam từ xưa, những bài báo sâu sắc lại càng
hiếm có đất sống, vì những thứ lắm chữ, phải suy nghĩ nhiều thường rất “mỏi
mắt” nếu đọc trên máy tính. Tin lá cải càng có cơ hội phát triển.
Sợ dư luận
Để thu hút người
đọc, nhiều báo cho bình luận tự do (điều này càng phổ biến trên trang Facebook
của báo đó) mà trong đó không ít là comment thô tục và vô ý thức, nên sức ép
của đám đông trong thời đại Internet là lớn hơn hẳn do tính trực tiếp, ngay lập
tức và không kiểm duyệt của nó.
Sức ép này làm
tăng một cách đáng kể sự a dua theo đám đông của báo chí mà số đông thì – như
chúng ta đã biết: không phải lúc nào cũng đúng. Nếu chỉ lựa theo chiều gió, báo
chí không hoàn thành nhiệm vụ của mình.
Trong thời đại
của báo giấy, mỗi tờ đều có phong cách riêng, có bị báo khác cóp cũng không ảnh
hưởng nhiều vì ít nhất phải chờ đến hôm sau mới in ra được.
Còn thời nay,
các báo mạng có thể dễ dàng đăng lại bài của nhau gần như ngay lập tức nhờ thỏa
thuận hoặc “xào xáo” lại.
Internet đã xóa
mờ khoảng cách giữa các báo, làm xuất hiện những tờ báo chỉ sống bằng đi ăn cắp
bài. Hậu quả là báo gốc có thể không có mấy ai đọc, còn báo lấy đăng lại thì
rất nhiều lượt truy cập. Và như thế, những người mất công trả nhuận bút để có
bài sẽ thu nhập ít hơn người không phải làm gì cả. Những báo chân chính này sẽ
nghèo đi, nhuận bút cho người viết ít dần hoặc hoàn toàn không có.
Nhiều trường hợp
người viết bài gửi thẳng cho một báo nhưng báo này không đăng, đến khi gửi cho
nơi khác được đăng, tờ báo từng từ chối kia lập tức đăng lại và ăn khách hơn
nhiều báo gốc.
Cứ như thế, các
báo chẳng coi người viết bài ra gì (vì báo nào cũng chờ báo kia), người viết
nản, và báo muốn làm ăn đàng hoàng cũng nản.
Giảm nguồn
thu
Báo giấy có 2
nguồn thu chính: Số lượng ấn bản và quảng cáo. Nhưng khi chuyển sang báo mạng
thì gần như chỉ trông mong vào quảng cáo, vì số lượt truy cập không mang lại
nhiều tiền, còn quảng cáo thì hên xui (chưa chắc độc giả có click vào quảng cáo
hay không).
Như vậy, lợi thế
lớn nhất là lượt truy cập vô giới hạn thì không mang lại tiền bạc, thu nhập chủ
yếu (quảng cáo) thì tự mình không quyết định được, cuộc khủng hoảng của báo chí
là điều dễ hiểu.
Cộng tất cả các
yếu tố lại: Nội dung nhảm nhí, tiền thu của báo ít, nhuận bút người viết ít
hoặc không có, nội dung liên quan đến chính trị thì bị hạn chế, tất cả tạo
thành một nền báo chí què quặt.
Internet tưởng
chừng là công cụ trợ giúp báo chí lại có thể đang giết chết báo chí, nếu không
có ai nghĩ ra một cơ chế hay một cách thức hoạt động khác, báo chí vẫn sẽ “ngắc
ngoải” dài dài.
Bài
phản ánh văn phong và quan điểm của riêng tác giả, hiện
đang sống và làm việc tại Hà Nội.
Lời bình
của Blog Tôi thích
đọc:
Thứ nhất,
không phải Internet đang giết chết báo chí mà chính báo chí tự giết mình. Khi chưa có internet, báo chí là độc tôn, trăm tờ như một,
viết toàn những điều giả dối nhưng người ta buộc phải đọc. Giờ đây, khi có
internet với thông tin chính xác hơn, thì người ta đọc báo làm gì. Thứ hai, không phải “vấn đề
quyết định cho thành công của báo giấy là nội dung, còn báo mạng là cái tít“.
Báo mạng thành công chính là nhờ nội dung phản ánh thông tin khách quan, đúng
sự thực kinh tế xã hội đất nước, đúng tâm tư nguyện vọng của người dân. Ngay
đối với các trang mạng, người ta chỉ đọc mạng chính thống để biết sự kiện, còn
muốn biết sự kiện đó đúng hay sai, cái nhìn của người dân về nó như thế nào…
thì phải xem mạng phi chính thống. Những trang mạng nào lừa bạn đọc chỉ bằng
những tít giật gân thì cũng sẽ sớm bị đào thải. Thứ ba, báo chí vẫn sẽ “ngắc ngoải”
dài dài nếu vẫn tự kiểm duyệt, chấp nhận sự kiểm duyệt, nên không dám đăng
những bài viết đúng sự thực.
—————————————————————
Lời
bình của Blog Hahien (mượn vài câu của tác giả bài gốc, chỉ thay một vài từ
chính:
Ngày
mới biết đọc và chưa có Internet, “báo chí” là một cái gì đấy rất “oách”, uy
tín và đáng hãnh diện (với mình).
Những thông
tin sẽ được bồi thêm một câu: “Đã đăng báo” để tăng thêm độ tin cậy, với hàm ý
rằng: đã đăng báo là phải đúng!
Ngày nay,
khi mạng Internet đã phổ biến, cụm từ “báo chí” lại mang một sắc thái miệt thị
không nhỏ. Và, người ta dùng từ “báo chí” với ý mỉa mai và nhiều người,
chẳng hạn như mình không muốn phí tiền để mua báo giấy nữa.
Dẫn theo Hà Hiển
Nhận xét