3833. Làm gì để Báo chí Nhà nước cạnh tranh được với các trang mạng xã hội?
Khi thông tin chưa được cung cấp kịp thời
Báo Tuổi trẻ /20/01/2015 09:45 GMT+7Quang cảnh một buổi họp báo tại Hà Nội - Ảnh: Việt Dũng |
TT - Muốn giành trận địa thông tin, báo chí chính thống cần làm chủ thông tin.
Nhưng báo chí hiện nay có lúc, có nơi khó tiếp cận được nguồn tin từ phía cơ
quan nhà nước.
Trong một số trường hợp do thiếu thông tin,
báo chí chính thống phải “nhường bước” trước sự tung hoành của các trang mạng
xã hội.
“Nhường trận địa cho các trang mạng xã hội”
Cuối tháng 12-2014, trên các trang mạng xã hội tràn ngập thông
tin về việc ông Nguyễn Bá Thanh, trưởng Ban Nội chính trung ương, bị đầu độc,
tình hình sức khỏe nguy kịch. Tuy nhiên báo chí chính thống lại không có một
dòng thông tin nào về vấn đề này.
Đến đầu tháng 1-2015, Ban Bảo vệ, chăm sóc sức
khỏe trung ương mới tổ chức gặp gỡ báo chí để thông tin về tình hình sức khỏe
của ông Nguyễn Bá Thanh. Khi đó sự việc mới trở nên rõ ràng.
Việc chậm thông tin về ông Nguyễn Bá Thanh
khiến xã hội hoang mang trong một thời gian. Trong dịp này, các trang mạng “lề
trái” tha hồ đưa những thông tin hư hư thực thực, thậm chí bịa đặt hoàn toàn.
Việc báo chí chính thống không được cung cấp
thông tin kịp thời không còn là chuyện cá biệt. Tại một hội thảo về công tác thông
tin trong hoạt động tư pháp do Ban Chỉ đạo cải cách tư pháp trung ương và Ban
Tuyên giáo trung ương tổ chức ở Hà Nội, rất nhiều đại biểu bày tỏ băn khoăn về
việc báo chí chính thống không được cung cấp thông tin, trong khi các mạng “lề
trái” tha hồ phát đi những tin bài không có căn cứ xác thực.
Ông Nguyễn Như Hùng, phó tổng biên tập tạp chí
Kiểm Sát, cho rằng khó khăn lớn nhất đối với các cơ quan báo chí hiện nay là
phóng viên khó tiếp cận được các cơ quan để lấy thông tin. Khi liên hệ, đa số
đại diện các cơ quan bảo phóng viên phải đợi, nhưng nhà báo lại đứng trước áp
lực phải có tin bài, từ đó rất dễ dẫn đến nguy cơ xuất hiện các tin bài không
có độ tin cậy.
Ông Đoàn Quang, phó tổng giám đốc kênh truyền
hình Quốc hội VN, cũng cảnh báo hiện nay có nhiều thông tin xuất hiện trên mạng
xã hội nhưng báo chính thống không có một dòng nào, nếu tình trạng này diễn ra
thường xuyên thì báo chí chính thống sẽ mất dần thế chủ động.
Ông Nguyễn Đình Chúc - phó tổng biên tập báo
Lao Động - cho biết việc không có thông tin chính thống thì người thiệt thòi
đầu tiên là người dân.
“Thiệt thòi tiếp theo là vô hình trung báo chí
chính thống lại nhường trận địa cho các trang mạng xã hội, những cá nhân lợi
dụng Internet phục vụ cho ý đồ xấu, đả kích cá nhân, gây chia rẽ nội bộ, nói
xấu chế độ.
Theo tôi, những người được giao trọng trách
cung cấp thông tin cho báo chí ở các cơ quan, địa phương (hay người phát ngôn)
phải ý thức được vai trò đặc biệt quan trọng của mình trong việc minh bạch hóa
thông tin, cung cấp thông tin phải chính xác và kịp thời cho báo chí.
Đặc biệt, không được lợi dụng các quy định về
thông tin nhạy cảm, thông tin mật (mà thực chất không nằm trong nhóm này) để cố
tình lảng tránh trách nhiệm cung cấp thông tin cho báo chí.
Về chế tài, ngoài việc tăng mức phạt tiền, cần
quy định những trường hợp từ chối cung cấp thông tin cho báo chí không chính
đáng sẽ bị kỷ luật nghiêm khắc, thậm chí cách chức, buộc thôi việc, thay thế
với người có trách nhiệm cao và nhận thức rõ tầm quan trọng của việc cung cấp
thông tin chính thống cho báo chí” - ông Chúc nói.
Chế tài chưa đủ sức răn đe
Quy chế phát ngôn và cung cấp thông tin cho
báo chí được ban hành kèm theo quyết định 25/2013 ngày 4-5-2013 của Thủ tướng
Chính phủ, nghị định 159/2013 quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh
vực báo chí xuất bản cũng có chế tài xử phạt nếu không cung cấp thông tin cho
báo chí.
Đề cập vấn đề này, ông Nguyễn Đình Chúc bình
luận: “Quy định đã rõ, chế tài xử phạt đã có nhưng theo tôi biết, hình như chưa
có cá nhân hay cơ quan nào chậm hoặc từ chối cung cấp thông tin cho báo chí bị
xử phạt hay bị phê bình, nhắc nhở nghiêm khắc.
Vì sao những người được phân công phát ngôn
cho báo chí thường lảng tránh hoặc rất khó tiếp cận? Thứ nhất, bản thân họ rất
ngại tiếp xúc với báo chí, nếu nói đúng không sao, nói sai ý lãnh đạo có thể bị
phê bình hoặc bị xử lý. Thứ hai, có thể họ không tự tin, thiếu bản lĩnh hoặc
không hiểu rõ vấn đề khi cung cấp thông tin cho báo chí”.
Luật sư Nguyễn Minh Tâm, phó tổng thư ký Liên
đoàn Luật sư Việt Nam, cho biết điều 4 quy chế phát ngôn và cung cấp thông tin
cho báo chí ban hành kèm theo quyết định 25/2013 quy định trách nhiệm cung cấp
thông tin trong trường hợp đột xuất hay bất thường đều phải kịp thời, chính
xác.
“Người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước,
người được giao nhiệm vụ hoặc được ủy quyền phát ngôn và cung cấp thông tin
không thể lấy lý do này nọ để nói chưa cung cấp hoặc chậm cung cấp. Như thế là
trái với yêu cầu thông tin phải “kịp thời” theo tinh thần của điều 4, là vi
phạm” - luật sư Tâm nêu rõ.
Theo ông Tâm, điều 8 của quy chế cũng chỉ quy
định chung chung là tùy theo mức độ vi phạm trong việc thực hiện cung cấp thông
tin, chưa cụ thể hóa các căn cứ xử phạt làm cơ sở cho việc áp dụng, cần phải có
hướng dẫn cụ thể hơn về các trường hợp xử phạt và nhất là phải nghiêm túc trong
việc ra quyết định xử phạt mới có tác dụng ngăn ngừa.
Một luật sư thuộc Đoàn luật sư TP.HCM (đề nghị
không nêu tên) cho rằng quy chế phát ngôn cho báo chí đừng nên ban hành cho có.
Theo luật sư này, lâu nay một số cơ quan, tổ chức đều có quy định và phân công
người phát ngôn, nhưng thực tế triển khai việc này còn mang tính hình thức. Cơ
quan báo chí hay những người có liên quan hoàn toàn không dễ dàng khi muốn gặp
trực tiếp người có chức năng cung cấp thông tin, thường bị từ chối vì bận họp,
đang đi công tác...
“Tôi cho rằng việc đề xuất xử phạt hành chính
đối với người phát ngôn không chịu cung cấp thông tin cho báo chí là một quy
định... trên trời. Đã quy định là phải thực tế, người phát ngôn thiếu gì cách
từ chối, trả lời mà vẫn an toàn, hợp pháp, làm sao xử phạt được?
Nếu có xử phạt thì xử phạt người phát ngôn hay
phạt cơ quan của người phát ngôn? Cả hai đều không ổn. Phạt người phát ngôn thì
ai dám làm việc này, còn nếu phạt cơ quan, tổ chức thì cũng là tiền thuế của
dân đem nộp chứ tiền của ai đây” - vị luật sư này nhấn mạnh.
Không nên xử phạt cá nhân, tổ chức cung cấp thông tin
Xử phạt cơ quan báo chí đối với việc đăng, phát thông
tin sai sự thật từ trước đến nay đã có quy định trong Bộ luật dân sự, Luật
báo chí, nghị định 159/2013 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính
trong hoạt động báo chí, xuất bản.
Nay cơ quan quản lý nhà nước muốn sửa đổi nghị định này
theo hướng bổ sung: phạt cá nhân, tổ chức thực hiện việc cung cấp, đưa tin,
công bố thông tin sai sự thật là không đúng và thiếu thực tế.
Theo tôi, đa số thông tin báo chí đăng tải là nguồn do
cá nhân, tổ chức cung cấp cho cơ quan báo chí truyền thông qua nhiều hình
thức như: phản ảnh qua đường dây nóng, email, thư từ qua đường bưu điện hay
trực tiếp đến tòa soạn... nếu quy định xử phạt đối tượng này thì coi như cắt
đứt mối quan hệ giữa báo chí và bạn đọc; báo chí lấy đâu ra thông tin mà đăng
tải, đưa tin để phản ánh kịp thời về đời sống xã hội?
Quy định xử phạt đối tượng này là không đúng vì theo quy
định của Bộ luật dân sự, Luật báo chí, cơ quan báo chí phải chịu trách nhiệm
trước Nhà nước, cá nhân, tổ chức về thông tin mình đăng tải, bảo vệ người
cung cấp thông tin.
Và thông thường ít có trường hợp cá nhân, tổ chức nào
cung cấp, công bố thông tin sai sự thật cho cơ quan báo chí, ngược lại họ
thường hay phản ảnh những sự việc xảy ra hằng ngày cho phóng viên và tòa soạn
biết.
Cơ quan báo chí phải thẩm tra, xác minh trước khi đăng
tải. Ngoại lệ cũng không tránh khỏi sai sót (nếu có) thì người chịu trách
nhiệm và bị chế tài là cơ quan báo chí và nhà báo chứ không phải cá nhân, tổ
chức cung cấp thông tin.
Luật sư PHẠM VĂN
THẠNH
(Đoàn luật sư TP.HCM) |
Nhận xét