4120. Muốn đổi mới về kinh tế thì trước hết cần đổi mới về thể chế chính trị
Muốn đổi mới
về kinh tế thì trước hết cần đổi mới về thể chế chính trị
Thứ Sáu, ngày 15.4.16
Đổi mới để đất nước phát triển tốt hơn,
để người dân có quyền biết tiền của họ được chi tiêu thế nào.
LTS: Tuần trước, ông Bùi Quang Vinh là
bộ trưởng - thành viên Chính phủ được Quốc hội lưu luyến nhất, khi nhiều đại
biểu chưa muốn ông nghỉ lúc này. Cũng như vậy, tại Đại hội Đảng toàn quốc lần
thứ XII hồi đầu năm, ông cũng được nhiều đại biểu đề nghị tiếp tục tham gia
trung ương.
Điều gì đã tạo nên sự hấp dẫn ở một
chính trị gia như vậy? Bài phát biểu của ông Vinh, trong một hội thảo góp ý cho
“Báo cáo Việt Nam 2035: Hướng tới Thịnh vượng, Sáng tạo, Công bằng và Dân chủ”,
do Bộ Kế hoạch và Đầu tư cùng Ngân hàng Thế giới soạn thảo, mà chúng tôi giới
thiệu dưới đây có thể phần nào giúp giải đáp câu hỏi này.
Dư địa phát triển từ năm 1986 đến nay đã
cạn dần, đặc biệt gần đây kinh tế Việt Nam bộc lộ nhiều khiếm khuyết, nhiều rào
cản lớn xuất hiện. Có những khác biệt đang trở thành rào cản trong chuyển đổi
nền kinh tế sang thị trường đầy đủ, là nguyên nhân làm méo mó phân bổ nguồn
lực, lãng phí tài nguyên, con người, làm thị trường không phát huy đầy đủ chức
năng của nó. Thực tế đó đòi hỏi Việt Nam
Mặc dù có nhiều thành tựu nhưng chúng ta
cũng thấy rằng nền kinh tế Việt Nam
Phải đổi mới toàn diện
Việt Nam
Động lực của 30 năm đổi mới, chuyển từ
kế hoạch hóa tập trung, quan liêu, bao cấp sang kinh tế thị trường, dù chưa đầy
đủ và hiện đại nhưng đã là một thành tựu vĩ đại. Đó là bước chuyển sang tự do,
giúp cởi trói, khơi đậy động lực của nền kinh tế.
Nhưng rõ ràng chúng ta đã tới hạn, nếu
tiếp tục như thế thì đất nước không phát triển thêm, thậm chí rối loạn.
Chúng ta đã tích cực hội nhập nhưng chưa
có giải pháp cần để tận dụng cơ hội và hạn chế tiêu cực của hội nhập. Đây là
điều rất đáng lo. Hội nhập là sức ép lớn để cải cách thể chế. Đây là sự thật.
Chúng ta vào cuộc chơi chung thì phải đổi mới, nếu không sẽ thất bại.
Song, cải cách thể chế cần đi đôi với
cải cách chính trị. Điều này không mới và chúng ta có chung nhận thức. Muốn đổi
mới về kinh tế thì trước hết cần đổi mới về thể chế chính trị. Vấn đề này tôi
đã suy nghĩ nhiều năm, ngay sau Đại hội XI và chúng tôi đã tổ chức hội thảo
nhiều lần ở hội trường này.
Xin khẳng định rõ ở đây là đổi mới thể
chế chính trị không có nghĩa là thay đổi Đảng hay thay đổi CNXH. Chúng ta khẳng
định Đảng Cộng sản vẫn lãnh đạo, vì đó là lựa chọn của nhân dân, của lịch sử.
CNXH cũng không thay đổi vì đó là điều tốt đẹp cho mỗi con người Việt Nam
Qua các thời kỳ, Đảng đã chứng tỏ khả
năng thay đổi, năng động, sáng tạo. Lịch sử của Đảng rút ra điều này rồi cho
nên lúc này phải đổi mới.
Đổi mới thể chế kinh tế đi đôi với thể
chế chính trị không có gì mới, vì đó là yêu cầu của Nghị quyết Đại hội XI được
thông qua năm 2011. Chỉ có điều năm năm qua triển khai đổi mới trong kinh tế
nhiều hơn, trong khi những đổi mới thực sự trong chính trị chưa được nhiều…
Chúng ta thống nhất là lần này, chúng ta
phải đổi mới một cách toàn diện, phải thay đổi bộ máy để phù hợp với kinh tế
thị trường.
Làm rõ vai trò cá nhân: Chọn người tài,
loại người kém
Muốn đổi mới thì phải có dân chủ… Phải
hướng đến dân chủ trực tiếp (Hiến pháp đã quy định) để chọn người tài.
Vai trò cá nhân phải rõ ràng hơn… Nếu
không làm rõ vai trò cá nhân thì không thể xác định được ai hoàn thành nhiệm
vụ, ai không. Cốt lõi vấn đề ở đây. Không làm rõ được vai trò cá nhân thì sao loại
được người kém ra. Đây là cốt lõi sâu xa. Mà vấn đề dân chủ, trách nhiệm cá
nhân thế giới đã làm.
Trong kinh tế, kinh tế tư nhân làm rất
rõ vai trò cá nhân. Họ làm được thì ăn, không thì chết. Trách nhiệm cá nhân gắn
với từng đồng bạc của họ.
Còn bên Nhà nước, không rõ ràng gì cả.
Cá nhân mang danh tập thể tiêu tiền của Nhà nước. Có sai cũng không kỷ luật
được ai vì không biết cá nhân ai sai.
Chúng ta bức xúc trước những vấn đề
không giải quyết được như thế này. Đây là nguyên nhân sâu xa thuộc về nguyên lý
quản lý, trong thể chế nên chúng ta phải đổi mới. Đổi mới để đất nước phát
triển tốt hơn, để người dân có quyền biết tiền của họ được chi tiêu thế nào.
* * *
Thành tựu 70 năm hiện hữu trên quảng
trường Ba Đình dịp lễ Quốc khánh 2-9 vừa rồi với diễu binh, diễu hành… Nhưng
chúng tôi muốn bổ sung rằng dù thành tựu trên quảng trường như vậy thì vẫn còn
rất nhiều vấn đề làm Việt Nam
Khi chúng ta mở cửa lớn như vậy mà không
tận dụng được cơ hội lớn, để rơi mất, vuột đi thì khi “tỉnh giấc” cũng chẳng
lấy lại được. Đi ra ngoài, thấy họ làm được, sao ta không làm được? Đó là điều
nhức nhối, xấu hổ!
Không ảo tưởng các chuyện này sẽ thay
đổi một sớm một chiều nhưng nếu không ai nói, không đặt ra vấn đề thì xã hội sẽ
đi đến đâu? Đây là trách nhiệm của cơ quan xây dựng chính sách, trong đó có bộ
của tôi - Bộ Kế hoạch và Đầu tư.
Sự khác biệt Bùi Quang Vinh!
Nhiều đại biểu Quốc hội và nhân dân đã bày tỏ sự lưu luyến đối với Bộ trưởng
Vinh - người mạnh miệng nói về những cải cách mạnh mẽ cho kinh tế đất nước!
Ở Đại hội XII, sau khi có bài phát biểu làm dậy sóng hội trường, ông là một
trong số 62 người được nhiều đại biểu tham dự đại hội đề nghị tái cử. Nhớ lại,
trong bài phát biểu ấy, ông đã thẳng thắn: “Vì vậy, trong giai đoạn tới, việc
đổi mới hệ thống chính trị đồng bộ với đổi mới về kinh tế là yêu cầu hết sức
cấp bách”. Trăn trở về con đường phát triển của quốc gia, ông khẳng khái nói:
“Việt Nam
Sức ép này như ông thừa nhận với báo chí: “Cái mới thì luôn bị phản đối. Đổi
mới thì không thể tránh được việc đụng chạm lợi ích của từng ngành, từng cá
nhân. Đổi mới mà không bị phản ứng thì không phải là đổi mới. Vì khi đổi mới,
minh bạch thì nhiều người không thể lợi dụng để tư lợi nên họ phải phản ứng.”
Chắc chắn chỉ có suy nghĩ về lợi ích chung của quốc gia, của dân tộc mới giúp
ông đủ sức vượt qua những phản ứng.
Thể chế và con người, như ông nói là hai nhân tố quyết định để phát triển
đất nước. Cũng như nhiều người tâm huyết với dân tộc, ông đồng quan điểm phải
tuyển dụng được những người tài để đảm nhận những vị trí quan trọng ở nhiều
tầng nấc xã hội. Bởi ông hiểu rằng chỉ có những người tài mới có thể sản sinh
ra thể chế tốt và kiểm soát nó. Nếu không con đường phát triển của Việt Nam vẫn
lạc điệu với những thể chế tiên tiến, hiện đại nhất của nhân loại.
Đôi lúc trong những cuộc trao đổi riêng, ông bày tỏ mình không muốn nói gì
nữa trong lúc này. Thế nhưng những trăn trở về đất nước, về doanh nghiệp, cộng
đồng luôn thường trực trong con người ấy. Ngay trong buổi họp, được xem như
cuối cùng với tổ công tác thi hành Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư mà ông làm tổ
trưởng, những phát biểu của ông vẫn thẳng thắn: “Nếu tất cả vì lợi ích chung
thì xử lý không khó. Nhưng nếu lý sự kiểu quyền anh, quyền tôi, luật ngành anh,
luật ngành tôi thì sẽ rất khó giải quyết những khó khăn phát sinh”.
Thôi thì chúng ta cứ tin vào điều mà ông nói về cải cách: “Đơn giản, muốn
biến củ sắn to thành bột mịn thì cũng phải qua các công đoạn chặt nhỏ, xay
thành bột, sau đó mới lọc sơ rồi lọc kỹ. Nếu dùng rây lọc mịn ngay từ đầu thì
sẽ tắc”.
Ông sẽ nghỉ ngơi và có thể sẽ về làm ruộng như ông đã từng tâm sự với báo
giới khi còn rất nhiều điều dang dở. “Tôi nghĩ rằng trách nhiệm với đất nước,
với dân tộc phải được đặt lên trên lợi ích của bản thân, của ngành mình”. Lời
tâm sự gần như là cuối cùng này của ông với báo giới cuối năm 2015 cho chúng ta
niềm tin: “Tinh thần Bùi Quang Vinh” chắc hẳn sẽ vượt ra khỏi khuôn viên của Bộ
KH&ĐT. Bởi tinh thần của ông là sự khác biệt và sự khác biệt ấy cần được
hiểu ở góc độ tích cực nhất!
Tư Giang ghi
(Pháp luật TPHCM)
Nhận xét