4873. VẪN CÒN ĐÂY MỘT TPP KHÔNG CÓ MỸ
VẪN CÒN ĐÂY MỘT TPP KHÔNG CÓ MỸ
Diệu My
Theo đánh giá của các chuyên gia, nếu Hoa Kỳ rút khỏi Hiệp định
Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP), điều này tất yếu sẽ ảnh hưởng đến chiến
lược xoay trục sang châu Á của Mỹ và có thể tạo cơ hội để Trung Quốc tăng cường
vị thế đối với thương mại khu vực và toàn cầu.
Ngày 27/11/2016, phát biểu với truyền thông trong nước, nguyên
Phó Thủ tướng Vũ Khoan, vị lãnh đạo cấp cao của Việt Nam từng đặt chân vào Nhà
Trắng để đàm phán và ký kết Hiệp định Thương mại Việt – Mỹ trước đây (BTA),
khẳng định: “TPP là một mắt xích quan trọng của quá trình tự do hóa thương
mại toàn cầu. Với việc ông Trump đã chính thức tuyên bố sẽ rút khỏi TPP, quá
trình tự do hóa toàn cầu ấy chịu một sức ép không nhỏ”. Cũng theo ông Vũ
Khoan, giờ đây một số người lại nói có hay không có TPP cũng không vấn đề gì.
Nếu nói như vậy, hãy đặt lại câu hỏi: Vậy thì anh vào TPP làm gì, cố công đàm
phán bao nhiêu năm trời, thậm chí có rất nhiều kỳ vọng, nhiều dự đoán lạc quan
để làm gì. Theo ông Vũ Khoan, nếu rồi đây, TPP không còn nữa, hay nó sẽ thay
đổi đi, thì ta phải tính toán, thích nghi với tình hình đó. Từ khi ta tham gia
WTO, ta đã dùng các thỏa thuận về tự do hóa mậu dịch để mở rộng thị trường, có
thêm đầu tư, đồng thời cũng dùng nó để thúc đẩy quá trình đổi mới ở trong nước.
Quá trình này sẽ tiếp tục với việc ta hội nhập quốc tế và tham gia nhiều Hiệp
định Thương mại tự do (FTA) khác nhau, nhưng nó sẽ phải điều chỉnh trong trường
hợp không có TPP.
Mọi chuyện
không đơn giản
Ngày 28/11/2016, theo nhiều chuyên gia, việc Mỹ rút khỏi Hiệp
định TPP sẽ mở đường cho Nga và Trung Quốc nắm vị trí chủ chốt trong khu vực
Thái Bình Dương. Quyết định rời TPP của ông Trump đã khiến không ít nhà lãnh
đạo các nước thành viên của hiệp định thất vọng. Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe
bày tỏ lo ngại trước nguy cơ hiệp định bị tan vỡ và “TPP sẽ trở nên vô
nghĩa nếu như không có Mỹ“. Trong khi đó, một số nhà lãnh đạo khác lại đưa
ra hướng đi tương lai mới. Cuối tuần trước Tổng thống Peru Pablo Pedro Kuczynski
đã chủ trì hội nghị APEC trong đó có tổng thống Obama, chủ tịch Trung Quốc Tập
Cận Bình cùng với một số nhà lãnh đạo các nước khu vực Mỹ La Tinh và Châu Á
Thái Bình Dương. Một ngày sau hội nghị, khi hay tin tổng thống đắc cử Donald
Trump tuyên bố Mỹ sẽ rút khỏi TPP, Tổng thống Kuczynski nhận định “Một hiệp
định mới sẽ được thay thế cho TPP trong đó sẽ không có Mỹ tham gia. Thay vào đó
Trung Quốc và Nga sẽ là hai nước thành viên chủ chốt trong hiệp định mới này“.
Sau 8 năm đàm phán, Hiệp định
TPP đã được 12 quốc gia trên hai bờ Thái Bình Dương, từ những nước vừa và nhỏ
như Việt Nam, Brunei, đến các quốc gia hùng mạnh như Hoa Kỳ, Nhật Bản, kí kết
vào tháng 2/2016. Peru
cũng nằm trong số các quốc gia đó. Tuy nhiên, giống như nhiều thành viên khác,
TPP vẫn phải cần Quốc hội của nước này phê chuẩn. Ở Peru , không phải ai cũng có cùng
quan điểm với Tổng thống Kuczynski. Tuần trước đã có một số cuộc biểu tình
chống lại TPP diễn ra ở ngay trên đất nước Peru . Đối với những người phản đối
TPP, tuyên bố của ông Trump được xem như “ánh bình minh” đang ló dạng phía chân
trời. Trong suốt chiến dịch tranh cử của mình, ông Trump bền bỉ theo đuổi lập
trường của mình. Đối với vị tổng thống vừa đắc cử, các thỏa thuận thương mại tự
do, về mặt lý thuyết, là cái gì đó cao quý, nhưng trên thực tế, nó đã cướp đi
rất nhiều việc làm của người dân Mỹ.
Thượng đỉnh Diễn đàn Hợp tác
Kinh tế Châu Á Thái Bình Dương (APEC) ở Peru từ ngày 17—20/11/2016 đã quy
tụ 21 nguyên thủ quốc gia và người đứng đầu chính phủ. Trong tuần lễ APEC ấy,
việc tân Tổng thống Trump tái khẳng định sẽ xóa bỏ các thỏa thuận thương mại tự
do đã trở thành chủ đề chính tại Hội nghị, dù ông Trump không có mặt. Các
nguyên thủ dường như đều muốn truyền đạt thông điệp của họ tới người sẽ chính
thức trở thành Tổng thống thứ 45 của Mỹ vào tháng 1/2017. Tổng thống nước chủ
nhà Peru Kuczynski đã cảnh báo về những tác động tiêu cực có thể xảy ra nếu Mỹ
có bất kỳ động thái nào nhằm ngăn chặn hàng nhập khẩu. Ngoài ra, ông vẫn tiếp
tục lên tiếng ủng hộ TPP.
Việc Mỹ rút khỏi TPP đã vô
tình tạo chỗ trống lớn trong khu vực xuyên Thái Bình Dương. Theo đánh giá của
các chuyên gia, nếu Hoa Kỳ rút khỏi Hiệp định TPP, điều này tất yếu sẽ ảnh
hưởng đến chiến lược xoay trục sang châu Á của Mỹ và có thể tạo cơ hội để Trung
Quốc tăng cường vị thế đối với thương mại khu vực và toàn cầu. Trung Quốc đang
đấy mạnh tiến trình hoàn thiện hiệp định mới có tên Hiệp định Đối tác Kinh tế
Toàn diện Khu vực (RCEP) trong đó bao gồm các nước thành viên thuộc hiệp định
TPP như Úc và Nhật Bản. Nếu RCEP được ký kết thành công, vị thế của Trung Quốc
trong khu vực sẽ mạnh hơn, nhất là đối với các nước Châu Á. Bên cạnh đó, Trung
Quốc còn kêu gọi các nước Châu Mỹ La Tinh tham gia hiệp đinh RCEP nhằm giảm dần
tầm ảnh hưởng của Mỹ đối với khu vực này- nơi được coi là “sân sau” của Mỹ.
Trong những năm gần đây cả Trung Quốc và Nga đang đẩy mạnh đầu tư các nước Châu
Mỹ La Tinh. Kể từ năm 2005, Ngân hàng Trung ương Trung Quốc đã “bơm” 120 tỷ USD
vào khu vực này. Năm 2008, Nga đã gửi quân đội đến một số quốc gia như Venezuela , Brazil
và một số nước khác trong khi cắt giảm ký kết khai thác dầu ở Mexico .
Quốc tế vẫn chống bảo
hộ
Hội nghị thượng đỉnh Diễn đàn
Hợp tác Kinh tế châu Á-Thái Bình Dương (APEC) vừa kết thúc tại thủ đô Lima của
Peru có thể sẽ là một trong những hội nghị APEC nổi bật nhất trong lịch sử của
thế kỷ 21, khi nó chứng kiến một sự chuyển dịch kịch tính đối với các xu hướng
chủ đạo của nền kinh tế toàn cầu. Mỹ, quốc gia sở hữu nền kinh tế số một thế
giới, đang trở thành tâm điểm của sự chỉ trích khi tuyên bố chung của hội nghị
đã chỉ đích danh nước Mỹ như một điển hình của xu hướng bảo hộ thương mại sau
khi Donald Trump đắc cử tổng thống. Trong khi đó, nền kinh tế số hai thế giới
là Trung Quốc lại đang nổi lên như quốc gia ủng hộ mạnh mẽ nhất cho tự do thương
mại toàn cầu. Chưa bao giờ vị thế của nước Mỹ, của nền kinh tế Mỹ lại trở nên
suy yếu và bị nghi ngờ nhiều đến thế trong một hội nghị thượng đỉnh hàng đầu
như APEC.
Có thể nói, những gì diễn ra tại hội nghị thượng đỉnh APEC tại
Peru vừa qua là phản ứng quyết liệt và dữ dội nhất của các nền kinh tế hai bờ
Thái Bình Dương trước kết quả bầu cử tổng thống Mỹ 2016, nơi ứng cử viên có xu
hướng bảo hộ và phản đối tự do thương mại Donald Trump là người đắc cử. Lãnh
đạo 21 nước thành viên APEC đã kết thúc hội nghị thượng đỉnh diễn ra hàng năm
này với lời kêu gọi chống lại chủ nghĩa bảo hộ trong bối cảnh sự hoài nghi về
tự do thương mại đang ngày càng gia tăng, mà điển hình là việc Donald Trump đắc
cử tổng thống Mỹ. Nó được thể hiện rõ ở tuyên bố chung của các nước thành viên
hội nghị: “Chúng tôi tái khẳng định cam kết sẽ mở cửa các thị trường nội
địa của mình và chiến đấu chống lại tất cả các hình thức của chủ nghĩa bảo hộ”.
Tuyên bố chung này là đòn phản công của quốc tế đối với chiến
thắng của ông Trump, khi nó đồng nghĩa với một thông điệp chung: Tất cả các nền
kinh tế ở hai bờ Thái Bình Dương phản đối và không ủng hộ lập trường bảo hộ và
chống lại tự do thương mại của vị tân tổng thống Mỹ. Bài phát biểu sau đó của
tổng thống nước chủ nhà Peru Kuczynski càng làm nổi bật hơn vấn đề: “Chủ nghĩa bảo hộ trên thực tế là
một sự phản ánh về tình trạng khó khăn mà các nền kinh tế đang gặp phải. Đây là
một điều đáng lo ngại khi kết quả bầu cử tại một số nền kinh tế lớn nhất thế
giới thời gian qua đã phản ánh xu hướng chống lại thương mại tự do”. Ông Kuczynski cho rằng, kết quả bầu cử
tổng thống Mỹ 2016 và nước Anh bỏ phiếu Brexit rời khỏi EU theo xu hướng bảo hộ
là một sự trái ngược với thực tế rằng hầu hết các nền kinh tế trên khắp thế
giới đều đang chung tay hỗ trợ thúc đẩy thương mại toàn cầu để lấy lại sự thịnh
vượng trước đây.
Quan hệ thương mại Mỹ – Việt
Sau khi hiệp định TPP được
coi là “chết lâm sàng”, luật sư Sesto Vecchi của hãng luật quốc tế Russin &
Vecchi trong một bài viết cho tờ The Hill có trụ sở ở Washington DC đã khuyến
nghị, Mỹ nên tập trung vào một hiệp định thương mại song phương với Việt Nam
với các điều khoản đã được thương lượng về cắt giảm thuế và bảo hộ lao động
trong TPP. Ông Vecchi, với hơn 35 năm kinh nghiệm hành nghề luật, coi Việt Nam
là một trường hợp đặc biệt để Mỹ xem xét trong bối cảnh Trung Quốc đang tìm
cách theo đuổi một hiệp định thương mại khác với các nước trong khu vực để thay
thế TPP. TPP là một trong 3 hiệp định thương mại và đầu tư lớn nhất mà Mỹ từng
thương lượng trong kỷ nguyên hậu chiến tranh. Hiệp định này xóa bỏ 18.000 loại
thuế đối với các mặt hàng và dịch vụ của Mỹ và do đó sẽ làm tăng lượng hàng
xuất khẩu và đầu tư của Mỹ vào châu Á.
Theo lập luận của luật sư
hàng đầu của hãng luật có nhiều văn phòng trên toàn cầu, Việt Nam là một thị
trường phát triển nhanh nhất đối với hàng xuất khẩu của Mỹ. Năm 2015, lượng
hàng xuất khẩu từ Mỹ sang Việt Nam có mức tăng 24%/năm với tổng doanh thu lên
tới 7.1 tỷ đô la và với các các loại thuế bảo hộ được xóa bỏ, theo các điều
kiện thương lượng trong TPP, thì con số này sẽ tăng gấp đôi vào năm 2020. Hơn
thế nữa, Mỹ là thị trường lớn nhất cho hàng xuất khẩu của Việt Nam . Việt Nam
xuất khẩu gần 16 tỷ đô la hàng may mặc và giày dép vào Mỹ năm 2015 với các nhãn
hàng nổi tiếng của Mỹ như Nike, Ralph Lauren và Calvin Klein. Mặc dù phải chịu
mức phí lớn hơn do tiêu chuẩn về môi trường và lao động cao hơn, như các điều
kiện của TPP đã được thương thảo, nhưng các nhà xuất khẩu của Việt Nam sẽ có
những lợi ích lớn khi được hưởng thuế suất thấp hơn vào Mỹ và gia tăng thị phần
trên thị trường Mỹ.
Tuy nhiên, nhà nghiên cứu Trần Trường Thủy của Học viện Ngoại
giao lại cho rằng với một hiệp định thương mại song phương như trên, Việt Nam
sẽ không có nhiều lợi ích như Mỹ. Trên trang Twitter của mình, ông Thủy viết
khi phản ứng về nhận định của luật sư Vecchi rằng: “Một TPP song phương sẽ
làm thay đổi quan hệ thương mại Mỹ theo hướng là chỉ có lợi cho người Mỹ”.
Còn trong bài viết của mình, luật sư Vecchi nói một hiệp định thương mại song
phương sẽ làm thay đổi mối quan hệ thương mại Việt-Mỹ theo hướng sẽ có lợi cho
cả 2 bên nhưng cũng có người bị thiệt thòi. Theo phân tích của ông, công nhân
Mỹ sẽ là những người được hưởng lợi nhiều nhất, vì hàng nghìn việc làm với mức
lương cao sẽ được tạo ra nhờ vào việc xuất khẩu của Mỹ sang Việt Nam trong
tương lai và Việt Nam sẽ có được những tiêu chuẩn bảo vệ cao hơn cho môi trường
và người lao động trong nước. Người bị thiệt thòi nhất, theo ông Vecchi là các
nhà xuất khẩu Trung Quốc, vì họ sẽ mất đi thị phần và công việc do sự cạnh
tranh tăng cao của Việt Nam./.
(Nguồn Văn nghệ số 49/2016)
Nhận xét