2711. Nhà báo đối mặt quyền lực
Nhà báo đối mặt quyền lực
Thái Sinh
NND/PNTB: Bài hồi ức viết về những kỷ niệm buồn của Thái Sinh (TS) ở Yên Bái và Lào Cai từ hàng chục năm đã qua mà như vẫn còn nóng hổi, bởi mình đã từng chứng kiến một số sự kiện anh chép lại trong bài này, thật 100%. Nhưng đúng như TS nói, trong cái rủi lại có cái may. Cuối cùng, TS vẫn là một nhà báo xuất sắc, nổi tiếng dũng cảm, ít nhất ở vùng Tây Bắc, nơi anh trưởng thành. Những thế lực trả thù anh bây giờ cũng chả ra gì, khi mà cái ghế của họ không còn.
Trong
những năm qua, nhiều nhà báo bị trả thù một cách hèn hạ, không phải vì viết
sai, mà họ phản ánh đúng về cơ quan hay một nhân vật quyền lực nào đó. Bản thân
tôi đã từng bị trả thù như vậy, đó là khi nhà báo đối diện với quyền lực.
20 ngày làm... bảo vệ
Năm 1993, tôi đang làm phóng viên kiêm biên tập viên
Tạp chí Văn nghệ Yên Bái, trước tình trạng mua bán giấy phép khai thác pơ mu đã
khiến các vụ khai thác, vận chuyển, buôn bán pơ mu ngày càng tăng, nhiều cánh
rừng pơ mu trên các đỉnh núi mất dần.
Đau xót trước nỗi đau của rừng và bất bình trước sự
giàu có nhanh chóng của nhiều quan chức tôi đã tiến hành thu thập tài liệu viết
bài “Yên Bái bao giờ phá xong rừng pơ mu?” gửi Báo NNVN. Bài viết đề cập tới
một số nhân vật sử dụng giấy phép như lá bùa trong việc mua bán, vận chuyển pơ
mu.
Trước lúc gửi bài viết đi, tôi đã cho một người cùng
cơ quan Hội Văn nghệ Yên Bái xem. Điều tôi không thể ngờ, sáng gửi bài thì buổi
chiều lãnh đạo Phòng Bảo vệ Văn hoá Công an tỉnh Yên Bái tới làm việc với lãnh
đạo cơ quan.
Nhà báo Thái Sinh trước hang vàng thổ phỉ Văn Bàn |
Nhà thơ Ngọc Bái, Chủ tịch Hội Văn nghệ Yên Bái, ngay
lập tức họp ban lãnh đạo hội sau đó bảo tôi: "Thái Sinh viết bài về khai
thác pơ mu à? Tình hình căng lắm đấy ông HCD chỉ thị cho công an điều tra người
viết bài này. Họ sẽ gây khó dễ cho hội mình đây...".
Hôm sau Ban Tổ chức chính quyền (nay là Sở Nội vụ) mời
lãnh đạo Hội lên làm việc. Ông D là người giữ trọng trách lớn của tỉnh Yên Bái,
người đã ký nhiều giấy cho phép khai thác, vận chuyển pơ mu đã chỉ thị cho Ban
Tổ chức chính quyền xử lý tôi bằng cách giảm biên chế, tức là đuổi tôi ra khỏi
cơ quan Hội Văn nghệ.
Nhà thơ Ngọc Bái buồn bã bảo tôi: "Thân phận
chúng ta chỉ như con sâu cái kiến, họ có thể di chết lúc nào cũng
được...".
HCD khi đó đang là ngôi sao sáng của tỉnh Yên Bái,
quyền hành ngang ngửa lấn lướt nhiều người khác. Khi đó tôi chỉ là anh văn nghệ
sĩ quèn làm sao đối đầu được? Tôi phải gọi điện cho anh Trịnh Bá Ninh khi
đó đang là Trưởng Ban Biên tập - Thư ký toà soạn (nay là Phó Tổng biên tập) hiểu
cho hoàn cảnh của tôi nên dừng đăng bài viết.
Chính vì thế tôi có lý khi cãi với Hội Văn nghệ Yên
Bái là bài viết còn ở dạng bản thảo, chưa phải là bài báo thì cớ gì xử lý tôi?
Tôi không bị kiểm điểm nhưng đã buộc tôi xuống làm bảo
vệ, để chứng minh với ông HCD rằng Hội đã xử lý tôi. Chiều nào cũng vậy cứ 17
giờ khi mọi người trong cơ quan về hết tôi tới đóng cửa, bật các bóng đèn bảo
vệ, dọn dẹp bàn ghế, rửa ấm chén... rồi ngủ đêm để trông cơ quan.
Hội Văn nghệ nằm ở tầng một khu vực phía sau liên cơ
quan, nay là Khách sạn Hào Gia, do ẩm thấp nên muỗi nhiều như ong.
Đúng 20 ngày làm bảo vệ thì tôi xin chuyển lên Báo Lào
Cai, tháng 9/1996 tôi được cử tham gia khoá học “Thông tin và phòng chống trong
lĩnh vực y tế” do Hội Nhà báo và Đại sứ quán Cộng hoà Pháp tổ chức tại Hà Nội,
tôi gặp Tổng Biên tập Lê Nam Sơn (nay đã nghỉ hưu) xin
về Báo NNVN. Tổng Biên tập Lê Nam Sơn tham vấn ý kiến anh Trịnh Bá Ninh đã
quyết định nhận tôi.
Sau khi về Báo NNVN tôi mới tìm lại hồ sơ về những
việc buôn bán pơ mu của Cty XNK Yên Bái, do ông Nguyễn Văn Soàng làm giám đốc.
Sau một loạt bài viết của tôi trên Báo NNVN và một số báo khác, vụ án Nguyễn
Văn Soàng được các cơ quan tố tụng của Yên Bái thụ lý.
Thật bất ngờ trong danh sách 104 vị được Nguyễn Văn
Soàng biếu tiền và đô la với số tiền lên tới hơn 5 tỷ đồng, ông HCD được biếu
hơn 640 triệu đồng. Cách nay 21 năm số tiền đó quả là rất lớn.
Sự đối mặt của nhà báo đối với quyền lực, nhất là
quyền lực liên quan tới tiền bạc thì nhà báo bị trả thù là điều dễ hiểu. Từ một
phóng viên kiêm biên tập viên tôi buộc phải đi làm bảo vệ là sự trả thù chứ còn
gì.
Tuy nhiên tôi phải cảm ơn ông HCD, do ông trả thù nên
tôi mới sang ngang làm nghề báo cho đến tận bây giờ, nếu không thì cũng chỉ là
anh văn nghệ sĩ quèn hâm hấp.
Tìm cách loại khỏi lớp báo chí
Con đường làm báo của một con người trung thực luôn
vấp phải sự trả thù từ nhiều phía của quyền lực. Năm 1995 khi đó tôi đang làm
Báo Lào Cai thì xin đi học lớp học đại học tại chức báo chí mở tại Trường Chính
trị tỉnh Lào Cai.
Việc tham gia lớp học này chỉ để “tiêu chuẩn hoá cán
bộ” chứ thực ra tôi cũng chả học được gì nhiều lắm. Nghề báo là quá trình học
suốt đời từ chính những đồng nghiệp của mình.
Năm 2000, tôi có loạt bài đăng trên Báo NNVN và Báo
Lao động, phơi bày những việc làm của những nhà thầu xây dựng công trình thuỷ
lợi ở Bắc Hà, họ đã dùng xi măng trộn đất để đổ bê tông và xây mương máng, xây
trường học thì bị bớt xén...
Bài viết tạo ra hiệu ứng xã hội rất mạnh, tỉnh Lào Cai
tổ chức đối thoại với TBT Báo NNVN nhằm đánh gục tôi. Nhà báo Đỗ Bảo Châu
được Tổng Biên tập Lê Nam Sơn cử lên Lào Cai đối thoại với lãnh đạo Tỉnh
uỷ và UBND tỉnh.
Ông Nguyễn Nghĩa Vụ, Phó Bí thư Tỉnh uỷ, là người có
cảm tình và rất “mê” những bài viết đầy chất văn chương và trí tuệ của tôi kể
từ hồi tôi còn làm ở Báo Lào Cai được cử ra đối thoại. Đây là việc chẳng đừng
mà sau này ông mới nói với tôi.
Sau khi mời Đỗ Bảo Châu lên xem một vài công trình xây
dựng mà tôi đã nêu trong bài viết, Đỗ Bảo Châu là người rắn mặt trước khi về
TX. Lào Cai họp, buổi trưa hôm đó tại Bắc Hà, Đỗ Bảo Châu đã bị “chúc” mấy chục
chén rượu Bắc Hà cháy họng.
Chiếc máy ghi âm tôi trao cho Đỗ Bảo Châu ghi toàn bộ
cuộc đối thoại hôm đó, anh nói rất ít, nhưng với những gì mà anh đã nhìn thấy
khi đi thăm hiện trường anh đã vặn ngược lại các đại biểu, cuộc đối thoại trở
thành cuộc chất vấn của nhà báo Đỗ Bảo Châu về các công trình xây dựng đó. Kết
thúc buổi đối thoại khoảng 5 giờ chiều, chúng tôi lên xe về Yên Bái. Khi đó Đỗ
Bảo Châu mới say lử lả không ăn nổi cơm.
Điều tôi muốn nói ở đây, sau buổi đối thoại giữa tỉnh
Lào Cai với Báo NNVN chẳng đi tới đâu, Tổng Biên tập Lê Nam Sơn không kỷ
luật tôi mà còn động viên tôi viết mạnh hơn nữa. Anh bảo: Cần phải giữ cho tờ
báo luôn luôn nóng trước sự mong đợi của độc giả...
Sau buổi đối thoại tôi được ông Nguyễn Văn Vãn, Phó
Ban Tuyên giáo Tỉnh uỷ, được một vị thuộc hàng “nhị phẩm” của tỉnh Lào Cai tham
vấn về việc loại tôi ra khỏi lớp đại học báo chí bằng cách nào.
Hoá ra trước khi tham vấn ý kiến ông Vãn, họ đã làm
việc với ban lãnh đạo Trường Chính trị Lào Cai tìm lý do loại tôi khỏi lớp học
khi chỉ còn mấy tháng nữa là thi tốt nghiệp. Không có lý do gì để loại tôi, vì
tôi không chỉ làm lớp phó phụ trách học tập mà luôn gương mẫu chấp hành tốt quy
chế của trường, điểm các môn thi đều cao nhất lớp. Cuối cùng họ phải để yên cho
tôi học.
Sau này tôi mới tìm hiểu ra, những bài viết của tôi đã
làm ảnh hưởng tới sự đầu tư cho các chương trình, dự án của Lào Cai. Họ muốn
giữ hình ảnh đẹp trong con mắt Chính phủ và các Bộ ngành Trung ương. Điều họ
không thể ngờ rằng những công trình làm ẩu đó đã đánh mất niềm tin của nhân dân
mới là điều đáng sợ nhất.
Phó Chủ tịch phải ngồi tù
Vụ án nhập lậu lá thuốc lá của Cty Thiên Lợi Hoà do
Nguyễn Thị Ngọc Liên cầm đầu buôn lậu 11.157 tấn lá thuốc lá với tổng giá trị
hơn 223 tỉ đồng. Vụ việc rất dài tôi không thể nói hết trong bài viết ngắn này.
Báo NNVN là một trong hai báo khởi đầu đăng vụ buôn
bán đó. Loạt bài viết của tôi có tựa đề: "Lào Cai “xé rào”, nguyên liệu
thuốc lá nhập lậu tràn lan", đã phanh phui việc nhập lậu lá thuốc lá qua
các lối mở ở Lào Cai. Loạt bài đó có các tựa đề: "Sự thật được biết từ bên
kia biên giới"; "Ai đã ký vào những văn bản đóng dấu Mật"?;
"Sự thật nằm sau các văn bản"; "Một đường dây chạy án bất
thành".
Sau khi Báo NNVN đăng bài thứ hai, tôi nhận được điện
thoại của một cán bộ cấp cao của tỉnh Lào Cai, anh vừa là người anh nhưng cũng
là ân nhân của tôi. Anh bảo tôi đại ý thế này: "Thái Sinh dừng bài viết ở
đây nhá, mày phải thương anh chứ..."
Bây giờ thì anh đã giữ trọng trách ở một Bộ lớn của
quốc gia.
Tôi bảo vâng, nhưng bài ba thì đã lên trang rồi không
thể bỏ được. Tới bài thứ tư, chỉ sau đó ít ngày thì ông Nguyễn Ngọc Kim, Phó
Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Lào Cai, bị bắt tại phòng làm việc.
Vụ án lớn nhất tỉnh Lào Cai từ trước tới nay, với 16
cán bộ Hải quan, 4 giám đốc Cty, 2 cán bộ C15 Bộ Công an và vị Phó Chủ tịch
UBND tỉnh Lào Cai bị truy tố và bị kết án. Anh NQT, hiện đang là giám đốc một sở
của tỉnh Lào Cai sau khi ông Nguyễn Ngọc Kim bị bắt đã nói với tôi: Ông ấy bị
bắt vì áp lực báo chí quá mạnh, nhất là những bài viết của anh...
Chuyện nhà báo đối mặt với quyền lực đối với tôi thì
còn rất nhiều không thể kể ra đây hết được, có lẽ phải viết một cuốn sách mới
hết. Điều tôi nhận thấy là đừng bao giờ run sợ trước quyền lực, nhất là không
bị cám dỗ trước những cạm bẫy mà đối tượng giăng ra.
Trung thực trước trang giấy là chỗ dựa vững chắc của
nhà báo, giúp họ vượt qua tai ương và sự trả thù của quyền lực.
Thái Sinh
Nguồn: NNVN
Nhận xét